Kunt u zich voorstellen dat een voorbijgaande ster ons zonnestelsel eens flink opschudt? Het klinkt als stof voor sciencefiction, maar volgens recente onderzoeken is het minder vergezocht dan we dachten. Terwijl de Melkweg voorlopig niet met een andere sterrenstelsel botst — ja, daar is in 2025 consensus over — heeft onze planeet sowieso al een ontmoeting met de zon in het vooruitzicht, zo over zo’n 5 miljard jaar als deze opzwelt tot een reus.
Sluipende sterren: een onderschat gevaar voor de banen in het zonnestelsel
Nieuw onderzoek, gepubliceerd in het tijdschrift Icarus, gooit roet in het eten voor wie rekent op kosmische rust. Wetenschappers voerden duizenden computersimulaties uit en ontdekten dat een willekeurige passerende ster — eentje dus die gewoon even ‘langsloopt’ — veel grotere gevolgen kan hebben dan gedacht.
- Gangbare modellen onderschatten het risico op baanveranderingen voor gasreuzen en andere planeten met een factor 10, zeggen de onderzoekers.
- Niet alleen de grote jongens, maar ook planeten als Pluto blijken minder stabiel dan gehoopt — en dat is best een eyeopener.
Achter het onderzoek staan sterrenkundigen Nathan Kaib van het Planetary Science Institute in Iowa en Sean Raymond van de universiteit van Bordeaux. Zij ontdekten in hun simulaties dat vooral zwervende sterren, die in vier miljard jaar ‘even’ voorbijkomen, het systeem uit balans kunnen brengen. Het zou een bizarre kettingreactie geven — van stabiel naar ronduit chaotisch.
Wat kan er gebeuren?
- Pluto: Kans van 5% op compleet uit de baan geslingerd worden, wat ineens heel anders klinkt dan ‘planetaire rust’.
- Mercurius: Hier schiet het risico richting de 50 à 80% — dat is geen typefout, domweg omdat juist die binnenste planeten gevoeliger zijn voor verstoringen.
- De aarde en Mars: Voor Mars is er zo’n 0,3% kans dat hij een botsing niet overleeft, voor onze planeet 0,2% op een desastreuze ontmoeting of zelfs verdrijving uit het zonnestelsel.
Het klinkt misschien klein, 0,2%, maar dat getal ligt beduidend hoger dan alles wat eerder uit modellen kwam rollen. Bovendien — deze gevolgen ontvouwen zich over miljarden jaren, dus gelukkig hoeven we niet direct in paniek. maar het blijft een eigenaardig idee: ooit kan een willekeurige ster uit bijvoorbeeld het sterrenbeeld Leeuw langs scheren en onze orde verstoren.
Waar komt die instabiliteit precies vandaan?
De boosdoener is zwaartekracht. Een passerende ster, zelfs als die nog op lichtjaren afstand blijft, heeft genoeg trekkracht om de fijngevoelige balans tussen onze planeten te ontregelen. Het leuke (of angstaanjagende) is dat zo’n ontmoeting niet extreem zeldzaam voorkomt in de kosmos — de Melkweg telt er immers miljarden.
En nog een weetje: drie miljoen jaar terug zou de baan van de aarde al eens subtiel zijn beïnvloed door een dergelijke passage, ontdekte Kaib in een eerdere studie. Dus hier in Amsterdam kan het zomaar zijn dat een passage uit een ander sterrenstelsel — heel langzaam — decennia aan het Nederlandse klimaat heeft meegeholpen sturen.
Is paniek op z’n plaats?
De onderzoekers zijn duidelijk: de kans blijft klein en er is geen enkele reden uw spaardoelen voor 2050 aan te passen. Maar het blijft fascinerend: ons zonnestelsel is minder stabiel dan je denkt. En hoewel de kans op een botsing van de aarde met een andere planeet of zelfs onze verdrijving nog altijd miniem is, is het percentage toch hoger dan we altijd dachten.
Wist u dat…?
- De kans op een “kosmische botsing” nog altijd 10.000 keer kleiner is dan de kans op een jackpot bij de Staatsloterij?
- Sterren als Gliese 710 — die over een miljoen jaar het dichtst bij de zon komt — volgens Nederlandse astronomen wel degelijk de Oortwolk zullen verstoren, met komeetregens als mogelijk gevolg?
Wat kunt u daarmee?
Misschien een interessant gespreksonderwerp op een zomers terras in Groningen of aan de bar in Rotterdam. Maar het laat vooral zien dat de ruimte elke dag een beetje verrassender blijft — en dat we nog veel te leren hebben over de fragiele dans van zwaartekracht.
