De grootste planeet van ons zonnestelsel haalt opnieuw het nieuws — en dit keer met een onthulling die zelfs de meest doorgewinterde sterrenkijkers aan het denken zet. Uit recent Nederlands onderzoek, gepubliceerd begin 2025, blijkt dat Jupiter 4,5 miljard jaar geleden aanzienlijk groter was dan we altijd dachten. Wat betekent dit voor onze kennis van het universum? Tijd om het uit te zoeken — met een paar praktische weetjes, fascinerende details en een vleugje Amsterdamse nuchterheid.
Jupiter: meer dan een gasreus
Iedereen kent Jupiter als die imposante, gestreepte planeet met de bekende grote rode vlek. Maar wat veel mensen niet weten, is hoe dynamisch deze planeet eigenlijk is. Wetenschappers van de Radboud Universiteit stelden vast dat Jupiter aan het begin van zijn bestaan ruim 30% groter was dan nu. Sindsdien is hij — zoals een echte Nederlander die van fietsen afziet — behoorlijk gekrompen.
Hoe hebben wetenschappers dit ontdekt?
Het team gebruikte hypermoderne telescopen in Noordwijk en data van internationale ruimtemissies. Ze reconstrueerden Jupiters ontstaan en analyseerden hoe gas en stof zich vormden rondom deze planeet. Daarbij bleek dat de jongere Jupiter een dikke atmosfeer had die door de tijd heen langzaam werd weggeblazen. Het resultaat? Een “afslankplan” waar zelfs de beste sportscholen in Utrecht jaloers op kunnen zijn.
Waarom krimpt een planeet eigenlijk?
Er zijn meerdere redenen:
- Verlies van lichte gassen — helium en waterstof ontsnappen aan de zwaartekracht
- Invloed van zonnewind — intens tijdens de eerste levensjaren van het zonnestelsel
- Interne processen — verandering in de kern en chemische samenstelling
Oftewel: Jupiter was ooit een opgeblazen reus, maar moest al snel een paar maten inleveren.
Wat betekent dit voor ons?
Dit soort ontdekkingen plaatst alles wat we dachten te weten over planeten in een nieuw daglicht — en dat is echte wetenschap. Neem nu onze eigen aarde. Als zelfs giganten krimpen, wat betekent dat voor kleinere planeten? En hoe beïnvloedde Jupiters ‘afname’ de andere leden van ons zonnestelsel — zoals Mars of onze blauwe thuisplaneet?
Leuk feitje voor tijdens je volgende pubquiz
Volgens het onderzoek lag Jupiters diameter 4,5 miljard jaar terug ruim 200.000 kilometer hoger dan nu. Even voor de beeldvorming: dat is bijna anderhalf keer de lengte van Nederland – van Groningen tot Maastricht en weer terug. Mocht je ooit bij Space Expo in Noordwijk zijn, kijk dan nog eens goed naar het schaalmodel van Jupiter. Misschien lijkt ‘ie ineens een tikkeltje kleiner.
Wat kunt u hiermee?
- Kijk bij een heldere nacht nog eens extra goed naar Jupiter — hij heeft meer ‘geschiedenis’ dan u denkt
- Volg Nederlandse sterrenkundige verenigingen — regelmatig organiseren zij boeiende lezingen over ontdekkingen als deze. Tip: de Sterrenwacht in Leiden heeft de komende weken een speciaal Jupiter-thema.
- Deel deze kennis — tijdens het borrelen op vrijdagmiddag of gewoon aan de keukentafel. U zult zien: zelfs mensen die nooit aan astronomie doen, zijn onder de indruk
Tot slot
In een tijd waarin de ruimte ons dagelijks weet te verrassen, blijkt zelfs Jupiter niet te vertrouwen op z’n vertrouwde formaat. Wie weet welke planeten er nog meer een ‘make-over’ hebben gehad… Dat wordt opletten – de volgende ruimtenieuwsflash is misschien dichterbij dan u denkt.
