In een doorsnee gesprek wisselen mensen gedachten, gevoelens en ervaringen uit via taal. Maar laten we eerlijk zijn: niet elk gesprek loopt soepel — sommige mensen herhalen opvallend vaak dezelfde woorden of zinnen. Dat valt direct op en kan zelfs een beetje irritatie oproepen. Meestal doen ze dat niet eens bewust. De psychologie achter dit fenomeen is verrassend interessant en als u begrijpt waarom het gebeurt, krijgt u ook meer grip op uw communicatie met anderen.
Herhaling in gesprekken komt vaker voor dan u denkt en heeft uiteenlopende psychologische oorzaken. Soms is het een manier om geruststelling te zoeken, soms wijst het op cognitieve rigiditeit, angst of simpelweg de wil om gehoord te worden. Het herhalen kan een (vaak onbewuste) tactiek zijn om het gesprek te sturen of extra nadruk te leggen op een boodschap. Wordt het dwangmatig en stoort het uw dagelijkse communicatie? Dan kan er sprake zijn van problemen als echolalie of een obsessieve-compulsieve stoornis (OCD). Volgens het Nederlandse Centrum voor Taal en Spraak komen herhalingen ook voor als mensen woorden precies of met kleine variaties nabootsen. Vaak is het onschuldig, maar het verdient aandacht als het uw relaties of werk belemmert.
Het goede nieuws: met wat zelfinzicht, communicatietraining of specialistische hulp kan veel herhalingsgedrag worden bijgestuurd.
Wat voor persoonlijkheid heeft iemand die blijft herhalen?
Divers gedrag — daar houden we in Nederland wel van. Maar geregeld dezelfde zinnen uitspreken, verraadt bepaalde trekken. Herkent u zich hierin?
- Sociale angst: Bij spanning is herhalen soms een houvast—een manier om controle te voelen wanneer u spreekt. Denk aan: “Weet je wel wat ik bedoel, weet je wel?”
- Behoefte aan bevestiging: Door dingen meermaals te zeggen, zoekt u misschien onbewust goedkeuring of geruststelling bij uw gesprekspartner.
- Minder vaardigheden in actief luisteren: Niet helemaal bij het gesprek? Grote kans dat u terugvalt op herhaling van uw eigen woorden.
- Drang tot controle: Sommige mensen sturen het gesprek door te herhalen en zo het onderwerp vast te houden.
- Cognitieve rigiditeit: Moeite met ‘schakelen’? Een vast patroon van zinnen kan daar het resultaat van zijn—en het gebeurt meer dan u denkt.
- Persoonlijke onzekerheid: Herhaling als onzichtbaar schild tegen twijfel aan uzelf of aan uw boodschap.
- Geleerde gewoonte: Soms is het gewoontegedrag, overgenomen van ouders, leraren of collega’s.
Symptomen van een mogelijk probleem met verbale herhaling
Het wordt pas echt een uitdaging als herhalen dwangmatig wordt en uw leven belemmert. Tijd om alert te zijn op deze signalen:
- Echolalie: Het automatisch imiteren van net gehoorde woorden of zinnen. De Nederlandse Vereniging voor Logopedie en Foniatrie benadrukt dat het niet alleen bij kinderen hoort, maar ook voorkomt bij volwassenen met autisme of neurologische aandoeningen.
- Compulsieve herhaling: Een kenmerk van OCD: steeds opnieuw bepaalde woorden zeggen om angst te dempen.
- Nadelige effecten op sociale contacten: Komen vriendschappen of werkrelaties onder druk? Herhaling kan de oorzaak zijn.
- Cognitieve blokkades: Niet verder komen in het gesprek zonder te herhalen wijst soms op taalproblemen of neurocognitieve stoornissen.
- Aandachts- of concentratieproblemen: Mensen met ADHD herhalen zichzelf soms omdat ze hun gedachten niet goed geordend krijgen.
Praktische tips om minder te herhalen
Op de fiets, in de supermarkt—misschien merkt u het zelf ook. Gelukkig zijn er in 2025 genoeg manieren om uw conversatie te verfrissen. Mijn favoriete adviezen:
- Oefen actief luisteren: Echt aanwezig zijn bij het gesprek vermindert de neiging tot herhalen.
- Verrijk uw woordenschat: Door veel te lezen, synoniemen te oefenen en nieuwe uitdrukkingen te gebruiken, voorkomt u eentonigheid.
- Laat anderen uitpraten: Gun uw omgeving ruimte; onderbrekingen vermijden scheelt al snel een herhaling of twee.
- Relax-technieken: Ademhalingsoefeningen, wandelen door het Vondelpark—minder spanning, minder controlerende herhaling.
Behandelmogelijkheden als herhalen echt een probleem wordt
Als u merkt dat het niet vanzelf overgaat, helpt professionele begeleiding. Uit de praktijk hoor ik vaak goede ervaringen met:
- Cognitieve gedragstherapie (CGT): Herken herhalende gedachten en leer ze vervangen door effectievere gewoonten—ook GGZ Nederland adviseert dit veel.
- Individuele psychotherapie: U onderzoekt met een therapeut de onderliggende angst of onzekerheid.
- Logopedie: Vooral bij taalstoornissen helpt een logopedist met gespreksvaardigheden en vloeiend taalgebruik.
- Medicatie: In geval van OCD zet een psychiater soms medicijnen in (denk aan Amsterdam UMC), uiteraard onder strikte begeleiding.
Dus—hoort u zichzelf vaak hetzelfde vertellen? Weet dat het menselijk is en bijna altijd oplosbaar. Deel dit artikel gerust met uw collega van Randstad of die buur in Utrecht die het nét iets te vaak zegt: “Ik kan er niks aan doen…”
