Wat zit er achter de toenemende spanningen?
Al enkele maanden brengt de Amerikaanse president Donald Trump de militaire aanwezigheid in het Caribisch gebied verder op peil. Dit omvat de inzet van Amerikaanse oorlogsschepen, het toestaan van geheime operaties door troepen en gerichte aanvallen op groepen die door de Amerikaanse regering worden bestempeld als ‘narcoterroristen’. Hieronder wordt uiteengezet wat zich afspeelt en de achtergronden van deze ontwikkelingen.
De toename van de spanningen
De eerste tekenen van escalatie verschenen in september toen Trump Venezolaanse president Nicolás Maduro, die niet door hem erkend wordt als de legitieme leider van het land, beschuldigde van leiding geven aan de beruchte criminele organisatie Tren de Aragua. Hij onderbouwde die beschuldiging niet met bewijs. Tegelijkertijd kondigde hij Amerikaanse acties aan tegen een boot die volgens hem door deze organisatie zou worden gebruikt voor drugstransport. Bij een van de aanvallen stierven elf mensen, volgens de informatie was dit de eerste Amerikaanse militaire operatie in het zuiden van het Caribisch gebied gericht op het bestrijden van drugskartels.
Vanaf begin september vielen de VS bij 21 aanvallen meer dan 80 mensen aan op kleine boten, die verdacht werden van drugssmokkel. Trump stelde dat kartels een ernstige bedreiging vormen voor de nationale veiligheid, het buitenlands beleid en de vitale belangen van de Verenigde Staten. Hij beweerde eveneens dat Venezuela veel gevangenen, onder wie mensen uit psychiatrische ziekenhuizen, naar de VS had gestuurd en bevestigde dat de CIA operaties in het land had goedgekeurd om drugshandel te bestrijden. Volgens officiële gegevens hebben de VS geen bewijs geleverd dat de slachtoffers van de aanvallen daadwerkelijk terroristen waren.
De Venezolaanse president Maduro beschuldigde Trump van regimeverandering en van het ‘verzinnen van een nieuwe eeuwige oorlog’ tegen Venezuela. Hij ontkent enige betrokkenheid bij drugshandel en stelt dat de Amerikaanse aanvallen op boten illegaal, moorddadig en agressief zijn. Op 16 oktober richtte Maduro zich in een boodschap tot de Amerikaanse bevolking en zei: “Geen oorlog, wel vrede. De mensen van de VS, alstublieft.”
De rol van Amerikaanse oorlogsschepen
In november arriveerde de USS Gravely, een gevechtsmissileverdediger, in de haven van Trinidad en Tobago, slechts 25 mijl van de Venezolaanse kust. Deze actie leidde tot veroordeling door de Venezolaanse regering, die het optreden beschouwde als provocatie door Trinidad en Tobago en de VS. Tevens voer het vliegkampschip USS Gerald R. Ford, het grootste oorlogsschip ter wereld, naar het Caribisch gebied, wat door velen werd geïnterpreteerd als een toonbeeld van militaire macht.
Bovendien arriveerden andere oorlogsschepen, F-35 gevechtsvliegtuigen, extra troepen en wapens. Deze missie werd Operation Southern Spear genoemd. Rear Admiral Paul Lanzilotta verklaarde dat de missie bedoeld was om de al grote Amerikaanse vloot in het gebied te versterken en de nationale veiligheid tegen drugskartels te waarborgen. Sommige experts stelden dat het om een tactisch instrument ging om Maduro onder druk te zetten, ondanks dat de inzet niet echt geschikt zou zijn voor het bestrijden van kartels, maar wel als middel tot intimidatie.
Wat gebeurt er met de luchtvaart?
Enkele dagen na de aankomst van de USS Gerald R. Ford waarschuwde de Amerikaanse Federal Aviation Administration (FAA) voor een mogelijk gevaarlijke situatie voor vliegtuigen die over Venezuela vliegen. Deze waarschuwing leidde tot het annuleren van vluchten door drie internationale luchtvaartmaatschappijen en later verbood Maduro de operaties van zes grote luchtvaartmaatschappijen.
Op 30 november kondigde Trump aan dat het luchtruim boven en rondom Venezuela volledig gesloten moest worden, wat leidde tot beschuldigingen door de Venezolaanse diplomatie dat dit een ‘koloniale bedreiging’ en ‘illegale, onrechtvaardige agressie’ was. De Venezolaanse regering stelt dat de Amerikaanse president de soevereiniteit van het Venezolaanse luchtgebied bedreigt.
Zijn Trumps beweringen juist?
Trump beweert dat de aanvallen op vaartuigen gericht zijn op migratie van Venezolanen, waaronder voormalige gevangenen, en op drugshandel. Maar Venezolaanse functionarissen stellen dat de ware motivatie van Trump vooral toegang tot de olievoorraden van Venezuela is. Het bewijs voor de aantijgingen over gevangenen ontbreekt, en experts wijzen erop dat de farmaceutische stof fentanyl, die in de VS voor veel sterfgevallen zorgt, grotendeels in Mexico wordt vervaardigd en via de zuidelijke grens in Amerika wordt gesmokkeld. Venezuela is vooral een doorvoerland voor drugs zoals cocaïne uit Colombia, Peru en Bolivia, die vanuit daar verder reizen naar Europa en West-Afrika.
Stuart Ramsay, hoofdcorrespondent van Sky News, legt uit dat de drugs die naar Amerika gaan vaak via Mexico worden gesmokkeld of over de Stille Oceaan via landen als Ecuador worden getransporteerd. Volgens hem heeft Venezuela hier weinig mee te maken: “President Trump beweert dat deze boten uit Venezuela naar de VS varen, maar in werkelijkheid gaan ze vooral naar Trinidad en Tobago en vervolgens naar West-Afrika en Europa, vooral Spanje en Portugal.”
Gaat de VS Venezuela daadwerkelijk aanvallen?
Trump heeft eerder aangegeven dat militaire operaties tegen vermeende Venezolaanse drugssmokkelaars binnenkort van start zouden gaan, wat een grote escalatie van Operation Southern Spear zou betekenen. Voor inzicht in mogelijke ontwikkelingen sprak Sky News met Dr. Carlos Solar, een expert op het gebied van Latijns-Amerikaanse veiligheid bij het RUSI-adviesorgaan.
Hij vindt dat de militaire strategie rondom Venezuela onevenredig is voor het bestrijden van drugshandel. Volgens hem kan een grote opbouw alleen wijzen op een strategisch militair doel. De rol van de CIA wordt niet verrassend genoemd, omdat de VS vaak spionage-inspanningen inzetten in landen die als vijandig worden beschouwd. “Met de dreiging van een militair conflict lijkt het logisch dat de meest goed geïnformeerde operaties op de grond worden uitgevoerd.”
Wat de volgende stap zou kunnen zijn, is volgens Solar het uitvoeren van gerichte precisieaanvallen in Venezuela, bijvoorbeeld tegen drugskartels of militaire doelen, die Maduro onder druk kunnen zetten of tot een mogelijke capitulatie kunnen leiden. Hij erkent dat, afhankelijk van de Amerikaanse strategie, een dergelijke aanval de destabilisatie van Venezuela kan vergroten of juist minder ingrijpend is.
Wie leidt Venezuela?
Maduro is sinds 2013 aan de macht, met herverkiezingen die vooral werden bekritiseerd wegens vermeende fraude. Hij bevindt zich momenteel in zijn derde termijn, nadat hij de presidentsverkiezingen van vorig jaar won, ondanks het bewijs dat de oppositie hem met een factor twee versloeg. Door de jaren heen heeft Venezuela te maken gehad met hoge inflatie en een humanitaire crisis, waardoor naar schatting acht miljoen mensen het land hebben verlaten.
Maduro wordt in Amerikaanse verbanden ook beschuldigd van drugssmokkel en samenzwering. De Amerikaanse overheid biedt een beloning van 50 miljoen dollar voor zijn arrestatie. Hij heeft herhaaldelijk verklaard dat de criminele organisatie Tren de Aragua niet meer actief zou zijn sinds een gevangenisruzie in 2023. Deze organisatie, met wortels in een Venezolaans gevangenis, wordt vooral geassocieerd met afpersing, contractmoorden en mensenhandel, maar niet met significante drugssmokkel op wereldniveau.
