Vergeet DNA-testjes zoals die van MyHeritage even — wat als ik u vertel dat het gebit van een mens uit de steentijd misschien wel meer zegt over uw afkomst dan een speekselstaafje uit 2025? Onlangs kwamen er in een laboratorium in Leiden, tijdens bestudering van fossiele tanden onder een stereomicroscoop, bijzondere groeven aan het licht bij niet alleen onze verre neven, de zogenoemde ‘hobbits’ van Flores, maar ook bij andere vroege mensen. En deze vreemde krasjes kunnen zomaar een ontbrekende schakel in onze evolutionaire puzzel zijn.
Wat zijn deze mysterieuze groeven nu precies?
Stelt u zich hele kleine, subtiele streepjes voor — soms amper met het blote oog te zien. Ze liggen in groepjes dicht bij elkaar, precies op de overgang tussen tandglazuur en tandbeen. Tot voor kort werden deze groeven vooral als toeval of slijtage gezien. Maar nieuwe onderzoeken door Nederlandse paleo-antropologen laten nu iets anders zien: dezelfde soort groeven bij diverse oude mensachtigen, van Homo floresiensis (de bekende ‘hobbit’ uit Indonesië) tot Neanderthalers die vlakbij Maastricht woonden.
Waarom is dit belangrijk?
Het bijzondere is dat deze tandmarkeringen bij moderne mensen vrijwel ontbreken. Paleontologen denken nu dat er misschien één gezamenlijke voorouder zou kunnen zijn — eentje met precies dit soort tandgroeven. Het biedt dus een nieuw mechanisch spoor in het enorme evolutiespeurwerk. Wie had ooit gedacht dat onze tanden zulke ‘waaroms’ konden oplossen?
Hoe ontstaan deze groeven eigenlijk?
- De groeven ontstaan waarschijnlijk al in de kindertijd, als de tanden zich net vormen.
- Sommige wetenschappers denken dat ze te maken hebben met voeding — bijvoorbeeld veel noten of harde zaden.
- Anderen vermoeden een genetische oorzaak: misschien zat het slijtagepatroon gewoon in de genen.
Een onderzoekster uit Nijmegen vertelde laatst op NPO Radio 1 hoe een specifieke groef bij Flores-mensen óók terug te vinden is op enkele fossiele kiezen in het Westland. Niet te geloven — maar het bewijst hoe mobiel en verbonden onze voorouders waren, zelfs miljoenen jaren geleden.
Wat kunnen we ermee in 2025?
DNA-fossielen blijven waardevol, maar het schoonmaken en analyseren ervan is vaak erg lastig. Gebitsgroeven bieden nu een extra aanwijzing, zonder dat er ingewikkelde laboratoriumtechnieken nodig zijn. En: ze helpen Nederlandse archeologen dus hun eigen bodemvondsten in een mondiale context te plaatsen.
Praktische tips: Gebitten bewaren voor het nageslacht
- Doe geen agressieve tandpasta’s of bleekmiddelen op gevonden fossiele tanden — die groeven gaan direct verloren.
- Het lokale museum in Eindhoven heeft een gratis workshop gebitsanalyse — aanrader voor amateurpaleontologen.
- Let op: ook hedendaagse Nederlanders krijgen soms groeven door te hard poetsen of door knarsen — maar deze patronen zien er nét iets anders uit dan de oerdegelijke fossielen.
Conclusie: Het verborgen DNA van de tanden
In ons dagelijkse leven denken we zelden aan de verhalen die onze tanden vertellen. Maar wie weet ontdekt u wel een familiegeheim in eigen mond, of bij de volgende fossiele vondst op Texelse stranden. In ieder geval laat de wetenschap opnieuw zien dat kleine details — zoals een oude kras of een diepe groef — veel meer kunnen zeggen dan verwacht. Wie in 2025 zijn verleden wil begrijpen, doet er goed aan niet alleen het DNA te bekijken, maar ook de subtiele sporen op onze tanden.
En mocht u een bijzondere tand vinden — stuur gerust een foto naar Naturalis. Je weet maar nooit!
