Een snuit die je niet snel vergeet. De aardbol zit vol met verhalen van dieren — sommige verdwenen, andere passen zich aan, weer andere verschijnen op nieuwe plekken door het grillige klimaat of… door ons mensen. Eén van de fascinerendste wezens van zo’n miljoenen jaren oude evolutie is de saiga-antilopen. U herkent ‘m meteen aan zijn opvallende, forse neus – een beetje tussen een stofzuigerslang en een cartoonfiguur, toch typisch voor zijn soort. Wat veel Nederlanders echt intrigeert: de saiga liep hier rond terwijl mammoeten en wolharige neushoorns nog doodleuk gras stonden te knabbelen. Sterker nog, hij staat op oude rotstekeningen — een soort nationale selfie van 19.000 jaar terug.
Saiga’s: eeuwenoud, maar pas honderd jaar in gevaar
De saiga is dus al duizenden jaren een wereldreiziger, maar kreeg de laatste eeuw het flink te verduren. Vooral overbejaging en nieuwe ziektes — vaak gevolg van veranderend klimaat — hakten erin. Tegenwoordig vindt u de grootste kuddes in Kazachstan, al leven er nog kleine groepjes in Oezbekistan, Rusland en Mongolië.
Midden vorige eeuw was de situatie verre van rooskleurig. Saiga-huiden en hoorns lagen goed in de smaak — vooral in China en de Sovjet-Unie. Ook het vlees werd geprijsd (ik ken zelfs chef’s die een moderne twist proberen op ‘saiga stew’, al zult u dat lokaal amper tegenkomen). Het resulteerde in een dramatische ineenstorting van het aantal dieren.
Niet gek dus, dat de Kazachse overheid streng optrad. Sinds eind jaren ‘90 is de jacht officieel verboden. Handhavers kregen speciale trainingen: van grenswachters tot lokale boswachters werken nu samen tegen stropers en illegale export. Sommige maatregelen zijn inmiddels zelfs lesstof in Europese wildlife-opleidingen.
Terugkeer van een icoon: miljoenen saiga’s in 2025
Daniyar Turgambayev — kenner pur sang en voorzitter van het comité voor bosbeheer in Kazachstan — vertelde onlangs aan CNN dat men de populatie dit decennium met maar liefst 30% wilde laten groeien. En dat zie je terug in de cijfers: van slechts 21.000 dieren in 2003 naar meer dan 2,8 miljoen (!) in 2024. Vergis je niet, deze comeback is geen toevalstreffer — hij is het gevolg van samenwerking tussen lokale autoriteiten, internationale natuurorganisaties en innovatieve natuurbescherming (met Nederlandse inbreng via bijvoorbeeld Wageningen University).
Waarom raakt Nederland toch gefascineerd?
- De unieke ‘stofzuigerneus’ inspireert designers (zoek maar eens ‘saiga lamp’ op Dutch Design Week)
- Mondiale samenwerking rond de saiga geldt inmiddels als schoolvoorbeeld voor natuurbescherming — zelfs Staatsbosbeheer gebruikt de case in workshops
- De onverwachte comeback maakt hoopvol: soorten kunnen nog herstellen, mits de aanpak klopt
Tips: wat kunt u zelf doen?
- Steun lokale én internationale natuurbeschermingsprojecten (WWF of Rewilding Europe bijvoorbeeld)
- Check keurmerken bij leren producten — soms zijn illegale saiga-hoorns nog in omloop
- Vertel het verhaal: deel deze comeback op uw werk of in de familie-app — elk verhaal maakt verschil
Wist u dit? De saiga-databank wordt deels gehost door een klein cloudbedrijf uit Groningen — toeval, maar typisch Nederlands. Het bewijst wel dat technologie, wetenschap en bescherming elkaar kunnen versterken.
Dus: soms loont het om een keer te kijken naar wat er wel lukt in natuurbehoud. Wie weet duikt de saiga over een paar jaar ook op in een kinderboek of een game van Nederlandse bodem.
