Resultaten van een uitgebreide zevenjarige studie
Het eindrapport van een onderzoek dat zeven jaar heeft geduurd, onder de naam Operatie Kenova, suggereert dat er een sterke zaak is om de identiteit te onthullen van de man die als dubbelspion opereerde binnen de IRA. Deze rapportage, gepubliceerd op dinsdag 9 december 2025, brengt nieuwe details aan het licht over de activiteiten van de meest prominente Britse spion in Noord-Ierland tijdens de periode van Conflict, bekend als The Troubles.
De beschuldigingen en de identiteit van de spion
Volgens het rapport heeft de betrokkenheid van de betreffende agent geleid tot het plegen van misdaden van de meest ernstige aard, waaronder marteling en moord. Het wordt algemeen aangenomen dat de man Freddie Scappaticci was, die het codenaam “Stakeknife” droeg. Hij was verantwoordelijk voor het leiderschap van de zogenaamde “nutting squad” binnen de IRA, een beruchte interne veiligheidsunit die zich bezighield met het opsporen en executeren van informanten. Tegelijkertijd functioneerde hij als een mole for de Britse inlichtingendiensten.
Opkomst van ethische vraagstukken
Het rapport benadrukt dat er een moreel oceanische situatie bestaat om de identiteit van de spion bekend te maken. Het hoofd van Operatie Kenova, Sir Iain Livingstone, verklaarde dat “het in het publieke belang is dat Stakeknife wordt geïdentificeerd”. Hij drong erop aan dat de regering af zou moeten stappen van haar beleid van ‘noch bevestigen noch ontkennen’ (NCND), op basis van dat publieke belang. Desalniettemin wordt aangenomen dat de Britse overheid momenteel niet kan aangeven wie de spion was, vanwege openstaande juridische kwesties.
De tragische werkelijkheid en officiële reactie
Freddie Scappaticci overleed twee jaar geleden en ontkende altijd dat hij de agent was. Echter, alle partijen in Noord-Ierland erkennen dat zijn ontkenning onwaar was. Het rapport meldt ook dat MI5 een aanzienlijke tekortkoming heeft begaan door onvoldoende en te late levering van bewijsmateriaal, waardoor waardevolle onderzoeksgelegenheden verloren gingen. Daarnaast wordt vastgesteld dat MI5 eerder over meer kennis over de spion beschikte dan eerder werd aangegeven, wat de ernst van het falen onderstreept.
Opsporings- en informatieactiviteiten
Volgens het rapport verzamelde Stakeknife een enorme hoeveelheid inlichtingen: 3.517 rapporten werden gevonden, waarvan 377 in een periode van achttien maanden. Gezien deze aantallen was de spion uiterst efficiënt in het produceren van informatie, maar het rapport toont aan dat deze informatie niet altijd werd gedeeld met degenen die er mogelijk slachtoffers mee hadden kunnen redden. Het resultaat was dat veel levens verloren gingen door nalatigheid of onvoldoende gebruik van de informatie door de beveiligingsdiensten.
Verantwoordelijkheid en de maatschappelijke impact
De rapportage beschrijft dat de speciale eenheid waarin Stakeknife werkte, “rat hole” genoemd werd, en dat zijn verraad feitelijk werd gepleegd in ruil voor geldelijke beloningen. Dit alles zorgt voor een dieper gevoel van afschuw onder de nabestaanden van de slachtoffers, vooral omdat het bewijs laat zien dat de spion zelfs werd meegenomen op vakantie buiten Noord-Ierland, zelfs terwijl hij werd gezocht wegens moord en kidnapping. Zijn leiders en de betrokken veiligheidsdiensten worden verantwoordelijk gehouden voor het niet op tijd ontdekken van belangrijke bewijzen, wat tot onnodige sterfgevallen heeft geleid.
Het debat over de publieke erkenning
Het rapport benadrukt dat de tijd voor officiële stilzwijgen over de identiteit van de spion voorbij is. Kenova pleit voor de goedkeuring van de premier om de naam van Freddie Scappaticci officieel bekend te maken. Hoewel er geen aanklachten meer zullen worden ingediend en Scappaticci inmiddels begraven ligt, kan het bekendmaken van zijn identiteit mogelijk enige troost bieden voor de families van de slachtoffers.
De context van de slachtoffers en de nationale tragedie
Voor de families die hun geliefden verloren hebben, waren de moorden en mishandelingen het resultaat van een smerige oorlog. Hun begrafenissen waren vaak discreet en stigma-gedreven, en meerdere jaren werden deze families gebukt onder schaamte en stigma. De man die verantwoordelijk was voor vele van deze daden is nooit getraceerd en is ondergedoken gestorven, weg van de publieke oog. Het rapport wijst erop dat de inlichtingendiensten zwaar hebben gefaald in het beschermen van potentiële slachtoffers, terwijl hij nog actief was.
Afkeuring en aanbevelingen
Het rapport uit 2024 concludeert dat Stakeknife bij betrokkenheid werd gezocht in “zeer ernstige en volledig onrechtvaardige criminaliteit”, waaronder moord. Het wordt betwijfeld dat zijn inlichtingendiensten het aantal geredde levens konden opschroeven tot de hoge schatting van honderden; eerder ging het om enkele tientallen, variërend van hoog enkele tot lage dubbele cijfers. Dit staat haaks op eerdere beweringen dat hij honderden levens had gered, wat als onrealistisch wordt beschouwd door experts. Tevens roept het rapport de Britse overheid op om de families van de slachtoffers te verontschuldigen voor veel vermijdbare moorden.
Een moreel oordeel over de daden
Ook wordt er geëist dat de leiders van de IRA hun excuses aanbieden voor “de meest schandalige en kwaadaardige” daden van de Provisional IRA, die onder meer marteling en moord pleegden. “Het was de IRA die de brute handelingen van marteling en moord uitvoerde, waarbij elke daad het ultieme voorbeeld van lafheid was,” aldus het rapport. Aangezien er geen verdere rechtszaken worden verwacht tegen Stakeknife, beseffen families dat gerechtigheid op deze manier niet zal worden bereikt, maar velen hopen dat het openbaar maken van de waarheid enige vorm van afsluiting kan brengen.
