Lees het fascinerende verhaal van de Guennol Leeuwin, het kostbaarste archeologische object ooit verkocht — de prijs ging over de 57 miljoen dollar heen. Op de zeldzamefierce markt van antiquiteiten zijn er weinig objecten die zoveel opschudding hebben veroorzaakt als de Guennol Leeuwin. Deze Mesopotamische sculptuur — amper 8,3 centimeter hoog — verbrak in 2007 elk veilingrecord bij Sotheby’s in New York, met een totaalbedrag van 57,2 miljoen dollar. Daarmee werd dit kleine kunstwerk het duurste antieke object ooit verkocht. Laten we samen in haar bijzondere geschiedenis, culturele context en de discussies over haar verkoop duiken.
De Guennol Leeuwin: een juweel van Mesopotamische kunst
Men schat dat het beeldje rond 3000 v.Chr. werd gesneden in het zuiden van het huidige Irak, niet ver van Bagdad. Het stelt een hybride figuur voor: een krachtig menselijk lichaam met het hoofd van een leeuwin in een bijna springende houding. De naam komt van de Guennol-collectie van Alastair Bradley Martin, die haar in 1948 aankocht. Het beeld stond jarenlang in bruikleen bij het Brooklyn Museum.
Ondanks het bescheiden formaat straalt de Guennol Leeuwin een ongekende kracht en symboliek uit. Sommige experts denken dat het een godheid of magische beschermer was. Anderen zien er juist het oerbeeld van vrouwelijke kracht in. Eén ding is helder: deze verschijning behoort tot de meest geraffineerde diermens-voorstellingen uit de Proto-Elamitische periode. je zou ’m zo op de cover van een historisch tijdschrift verwachten.
Een ongeëvenaard record: de veiling bij Sotheby’s
Op 5 december 2007 bereikte de spanning in de zalen van Sotheby’s New York een hoogtepunt. Als kavel 30 werd de Guennol Leeuwin geveild aan een anonieme verzamelaar voor 57.161.000 dollar. Nooit eerder was een antiek kunstwerk publiek voor zo’n bedrag verkocht.
Volgens Sotheby’s was ze waarschijnlijk “gevonden nabij Bagdad” en uitzonderlijk goed bewaard gebleven. Haar herkomst — bekend sinds 1931 — en de langdurige openstelling in het Brooklyn Museum maakten haar extra aantrekkelijk voor kopers.
Toch zorgt gebrek aan betrouwbare gegevens over de echte archeologische context ervoor dat haar precieze culturele betekenis duister blijft. Veel archeologen hekelen die onduidelijkheid, want de handel in oudheden veroorzaakt op die manier dikwijls schade aan het collectieve erfgoed.
Waarde van het oude: kunst, belegging of speculatie?
De verkoop van de Guennol Leeuwin is geen toeval. Antieke objecten zijn steeds vaker investeringsobjecten geworden; hun academische of historische waarde lijkt soms bijzaak. De bekende archeologe Morag M. Kersel analyseerde dat “de mediahype en slimme marketingcampagnes deze stukken steeds aantrekkelijker maken als winstgevende belegging”.
Vlak na de veiling kopte het Amerikaanse Time-magazine: “Antiquities: The Hottest Investment”. Ze schreven dat je met 10.000 euro per jaar al kon instappen in deze bijzondere markt — best een boude uitspraak, zeker als je bedenkt dat het voor de gemiddelde Rotterdammer of student in Nijmegen niet bepaald bereikbaar is.
Dit geromantiseerde beeld van privé-verzamelen verdeelt de academische wereld en de commerciële markt. Verzamelaars vinden dat ze deze schatten mogen behouden, terwijl archeologen waarschuwen dat zulke aankopen plunderingen en het verlies van onschatbare historische kennis stimuleren.
Wat gaat er verloren zonder archeologische context?
Een van de grootste pijnpunten rond de Guennol Leeuwin blijft het onbekende van haar oorspronkelijke omgeving. Werd ze gevonden in een tempel, tombe of woonhuis? Was er een rituele functie? Werden er andere voorwerpen bij gevonden?
Zonder archeologisch rapport blijven deze vragen onbeantwoord. Het object zelf blijft indrukwekkend, maar een cruciaal stuk context — en wetenschappelijke kennis — is voorgoed weg.
Kersel waarschuwt: een zogenaamde ‘goede herkomst’ — puur op basis van eigendomsgeschiedenis — is geen vervanging voor echte archeologische documentatie. Als je niet weet waar, hoe en tussen welke andere objecten een object gevonden is, mis je de sleutel tot het echte verleden.
De museale rol — en het verdwijnen van publiek erfgoed
Meer dan een halve eeuw was de Guennol Leeuwin in het Brooklyn Museum te bewonderen. Onderzoekers schreven er talloze artikelen over, ze stond in handboeken en catalogi, bezoekers konden haar met eigen ogen zien. Dat is de echte kracht van publiek bezit: open toegankelijkheid.
Na de veiling kwam het beeld terecht bij een onbekende privéverzamelaar. Niemand weet of — en wanneer — ze ooit nog zichtbaar wordt voor publiek of onderzoekers. Dit geeft meteen de schaduwzijde van het vrije kunstverkeer aan: een object, ooit van ons allemaal, kan ineens voor eeuwig verdwijnen achter een onbekend hek of gracht.
This dilemma laat precies zien waarom het zo belangrijk is om kritisch te kijken naar het argument dat antieke kunst vrij zou moeten circuleren. De werkelijkheid: vaak verdwijnen zulke objecten permanent uit ons blikveld.
De Guennol Leeuwin: slimme belegging of verlies voor het erfgoed?
De Guennol Leeuwin blijft een van de meest iconische oudste beelden ter wereld — én een bron van discussie over oldtimer veilingpraktijken. Door de recordverkoop van 57 miljoen dollar zijn de meningen nog meer gepolariseerd geraakt.
Zoals Kersel zegt: de ware waarde van een archeologisch object is vooral afhankelijk van de context — niet enkel van uiterlijk of zeldzaamheid. Zonder context verdwijnt het verhaal dat het beeld ooit had kunnen vertellen. Zo daagt de saga van de Guennol Leeuwin ons uit: hoort erfgoed daar waar het meeste geld is, of is het van iedereen?
