Inleiding en achtergrond
Een recent gepubliceerd rapport over de activiteiten van een top Britse spion binnen de IRA tijdens de periode van de Troubles in Noord-Ierland beschrijft dat hij “zwaarste misdaden” heeft gepleegd, waaronder marteling en moord. Het rapport beveelt aan dat de Britse overheid zijn identiteit publiekelijk bekendmaakt.
Het wordt algemeen aanvaard dat Freddie Scappaticci, een bekend republikeins lid, de agent was onder codenaam “Stakeknife”.
Hij leidde de zogenaamde “nutting squad” van de IRA, een beruchte interne veiligheidsafdeling belast met het opsporen en executeren van informanten. Tegelijkertijd functioneerde hij als een mol voor de Britse inlichtingendiensten.
De conclusies van het onderzoek
De definitieve rapportage, na een reeks van zeven jaar onderzoek onder de naam Operation Kenova, concludeert dat er “een overtuigend ethisch argument” bestaat om de identiteit van de agent prijs te geven. Sir Iain Livingstone, hoofd van Kenova, verklaarde dat “het in het openbaar belang is dat Stakeknife wordt geïdentificeerd”.
Hij drong aan op de regering om af te stappen van haar beleid van ‘noch bevestigen, noch ontkennen’ (NCND), gebaseerd op het belang van het publiek.
Het wordt aangenomen dat de Britse regering op dit moment niet de naam kan causale, vanwege juridische complicaties. Sky News heeft contact gezocht met No 10 Downing Street voor een reactie.
De dood en de ontkenningen
Freddie Scappaticci overleed twee jaar geleden, ontkennend dat hij de agent was. Echter, alle partijen in Noord-Ierland gaan ervan uit dat zijn ontkenning onwaar was.
Gebrek aan medewerking en de rol van MI5
Het rapport beschrijft ook een “significante tekortkoming” van MI5, die onvoldoende materiaal aan het onderzoek verstrekte. Volgens het rapport had MI5 eerder en in grotere mate kennis van de identiteit van de agent dan eerder was aangegeven.
Sir Ian Livingstone voegde toe dat “verdere onderzoeksopties zonder twijfel verloren zijn gegaan” en dat de vertrouwensbasis in de gemeenschappen van Noord-Ierland is geschaad. Sky News heeft contact gezocht met de veiligheidsdienst voor een reactie.
Inlichtingen en gebruik door Stakeknife
De spion leverde een “enorme hoeveelheid informatie” op. In totaal identificeerde men 3.517 rapportages van de agent, inclusief 377 rapporten uit een periode van 18 maanden. Echter, deze inlichtingen werden niet gedeeld met degenen die ze hadden kunnen gebruiken om levens te redden.
De impact op slachtoffers en vermeende protectie
Vorig jaar concludeerde het interim-rapport van operation Kenova dat veiligheidsdiensten vaak op de hoogte waren van dreigende ontvoeringen en moorden, maar er niet in slaagden de betrokkenen te beschermen.
Daarnaast bleek dat zijn militaire begeleiders hem zelfs uit Noord-Ierland haalden voor twee vakanties toen hij gezocht werd door de politie wegens moord en kidnapping. Hij werd op militaire vliegtuigen vervoerd en beschikte over militaire identificatie, wat voorkwam dat hij werd aangehouden.
Resultaten en controverse over de effectiviteit
Door deze omstandigheden gebeurden vermijdbare doden, terwijl degenen verantwoordelijk niet werden aangehouden en vrijbleven om opnieuw misdaden te plegen.
Het rapport uit 2024 bevestigt dat Stakeknife betrokken was bij “zeer ernstige en volledig onverdedigbare criminaliteit”, waaronder moord. Het rapport stelt dat de bewering dat zijn informatie ‘honderden levens’ heeft gered, overdreven is en zich baseert op fabels en sprookjes.
Volgens het rapport redde zijn spionage tussen de enkele tientallen tot enkele tientallen levens.
De controverse en de politieke reactie
De bewering dat Scappaticci honderden levens had gered, wordt tegengesproken door het rapport. Een voormalig defensieofficier noemde hem “de gans die het gouden ei legde”. Het rapport van 2024 oordeelt dat deze uitspraak onrealistisch en gebaseerd op mythen is.
De Britse regering wordt daarnaast opgeroepen zich te verontschuldigen bij de families van de slachtoffers, aangezien veel moorden mogelijk hadden kunnen worden voorkomen.
Tevens wordt van de republikeinse leiders geëist dat zij excuses aanbieden voor de “meest schaamteloze en kwaadaardige” acties van de Provisional IRA (PIRA). Het rapport stelt dat PIRA verantwoordelijk was voor de gruwelijke martelingen en moorden, en dat deze daden het bewijs waren van lafheid.
Toekomstige juridische stappen en reacties
Er zullen geen nieuwe rechtszaken worden aangespannen met betrekking tot Stakeknife, aangezien de procureurs in Noord-Ierland al hebben besloten niet te procederen.
Families van IRA-slachtoffers die met Stakeknife verbonden waren, zullen later vandaag hun reactie geven op het Kenova-rapport tijdens een persconferentie. Zij willen dat Scappaticci officieel wordt geïdentificeerd en vragen om een excuus van de Britse overheid.
