Een ontdekking op slechts 300 lichtjaar van huis. De James Webb Space Telescope (JWST) van NASA blijft ons in 2025 verbazen met ongekende inzichten. Het recente nieuws? Een jong planetenstelsel—YSES-1 b en YSES-1 c—dat bijna volledig uit silicium zou bestaan. En het fascinerendst: op deze planeten regent het letterlijk zand.
Wat gebeurt daar? Regen van zand, geen grap.
Wetenschappers laten weten dat YSES-1 b en YSES-1 c bijzonder zijn omdat ze net 16,7 miljoen jaar bestaan—de piepjonge leeftijd van het universum. Dat betekent dat we als het ware vroeg in de “opvoeding” van een planeet kijken.
Het meest opmerkelijke: de atmosfeer bevat dikke wolken van siliciaten. Dat zijn minuscule zanddeeltjes, net als op ons favoriete Waddeneiland (denk aan Texel in het hoogseizoen)—maar dan verspreid door de lucht. Valentina D’Orazi, onderzoeker bij het Italiaanse INAF, zegt het zo: “Door die zandwolken krijgen we eindelijk grip op de processen achter planeetvorming. Hoe de dampkring werkt, hoe materiaal wordt vervoerd—dat waren tot nu toe puur ideeën, nu krijgen we bewijs in beeld.”
De eerste live-beelden van zandwolken buiten ons zonnestelsel
Dit is de allereerste directe waarneming van zandwolken op een exoplaneet. Alsof je voor het eerst virtual reality probeert — maar dan echt. Door zulke jonge planeten te bekijken, krijgen we een tijdmachine-effect: we zien hoe systemen als ons eigen Zonnestelsel ooit ontstonden.
- Silicaatwolken helpen verklaren waarom jonge exoplaneten en hun ringen zulke unieke samenstellingen hebben
- Het bewijst dat de lucht daar compleet anders werkt dan hier bij ons—stel je een lucht voor vol zwevend zand in plaats van waterdamp
- Het geeft een nieuwe kijk op klimaatprocessen en chemische reacties bij planeten die totaal niet op de aarde lijken
Waarom doet dit ertoe?
De bevindingen—gepubliceerd in Nature—maken het nog belangrijker om scherpere computermodellen te bouwen. wat er in de data van James Webb staat kun je anders niet begrijpen. En zo kan Nederland als high-tech land bijdragen met onze expertise in big data-analyse en, wie weet, ook een stukje telescooptechnologie (hallo, SRON in Leiden).
Wat kunt u hier eigenlijk mee?
Als u dit leest met een kop koffie uit een typische Delftse mok, besef dan: elke blik op het universum laat zien dat wij nog lang niet alles weten.
- Nieuwe planeten ontdekken betekent nieuwe kansen vinden — ooit misschien zelfs met Nederlandse technologie aan boord
- Voor docenten: perfect lesmateriaal voor uw volgende sterrenkunde-module!
- Voor lezers: de beelden van JWST zijn publiek—zoek op YSES-1 en bekijk die opvallende zandwolken zelf
Overigens—niet alles loopt volgens het boekje: zelfs de experts waren verbaasd over de vondst. Eén dataverwerking duurde weken langer dan gepland (ja, dat gebeurt dus echt in de wetenschap).
De hoofdvraag: wie weet wat het volgende is wat James Webb onthult? Misschien wel een ijzige metropool, of een planeet waar het geen zand, maar glas regent. De toekomst van sterrenkunde is nog nooit zo toegankelijk en spannend geweest. Deel dit nieuws gerust met een nieuwsgierige buur of uw team in de lunchpauze—het maakt het universum weer nét iets menselijker.
