Maak kennis met het fascinerende verhaal achter het oudste bewaarde kledingstuk ooit gevonden. In Tarkhan, Egypte — op minder dan een uur rijden van Caïro — kwam een linnen tuniek tevoorschijn die alles veranderde wat we weten over mode én oude beschavingen. Het was 1913. Sir Flinders Petrie — een van de meest illustere Britse archeologen van de vorige eeuw — onderzocht een necropolis, vol vergeten graven en stoffige resten textiel. Niemand had kunnen vermoeden dat één van die ‘bundeltjes doeken’ feitelijk de oudste maatkleding ter wereld bleek te zijn. Vandaag kennen we dit als het Tarkhan-jurk: een op maat genaaid kledingstuk van ruim 5000 jaar oud. Het bewijst dat het idee van mode — smaak, snit en silhouet — al springlevend was toen de Egyptische beschaving nog in de kinderschoenen stond.
De vondst die decennialang niemand opviel
Na de opgraving pakte Petrie alles in — samen met ander fragiel textiel — en zette het weg in het Petrie Museum of Egyptian Archaeology van University College London. Bizar: pas na meer dan 60 jaar, in 1977, werd de bundel opnieuw geopend door Veronica M. Wilson van het Victoria & Albert Museum.
Toen Wilson voorzichtig het verstijfde doek ontvouwde, zag ze meteen: hier lag een volledig herkenbare jurk, compleet met zichtbare naden, geplooide mouwen, een V-hals en een snit die helemaal niet uit de toon zou vallen op hedendaagse catwalks. Het kledingstuk — waarschijnlijk gedragen door een jonge vrouw of tiener — vertoonde sporen van dagelijks gebruik voordat het als grafgift werd meegegeven.
Archeologische datering die alles veranderde
Jarenlang bleef het giswerk hoe oud het kledingstuk precies was. In 2015 heeft een team van de Oxford Radiocarbon Accelerator Unit eindelijk rechtstreeks linnenvezels laten dateren met koolstof-14. Het resultaat: tussen 3482 en 3102 v.Chr., met een zekerheid van 95%.
Dit plaatst het Tarkhan-jurk aan het begin van het oude Egyptische rijk — nog voor de piramides gebouwd werden, nog voor de heerschappij van farao Narmer, de legendarische eenmaker van Egypte. Kortom, dit kledingstuk is ouder dan hiërogliefen en stadsstaten langs de Nijl.
Wat maakt deze jurk zo bijzonder?
De jurk is vervaardigd uit hoogwaardig linnen van Nijl-vezels. Telkens weer ben ik verrast door het vakmanschap: er zijn tot 23 draden per centimeter zorgvuldig geweven — iets wat je nu alleen nog bij de betere ateliers in Amsterdam of Den Haag tegenkomt. Het design bestaat uit drie hoofdpanelen, met geplooide details bij de mouwen en het lijfje, en een subtiele V-hals die laat zien hoeveel aandacht besteed werd aan pasvorm en lichaamsvorm.
De jurk stopt rond de bovenbenen — de onderste helft ontbreekt helaas — en was bedoeld om het silhouet te accentueren. De stof was oorspronkelijk zonder kleurstof, op een enkele natuurlijke grijze streep na. Met zo’n snit is het lastig volhouden dat mode pas in de 20e eeuw is uitgevonden.
Mode, status en identiteit in het pre-dynastieke Egypte
Het mooiste? Dit kledingstuk laat zien dat modebewustzijn en zelfexpressie ons mensen al duizenden jaren begeleiden. Egyptologen vermoeden dat de jurk gedragen werd door iemand van aanzien, waarschijnlijk een jonge vrouw uit een rijke familie — in een tijd dat ‘de elite’ in de Nijlvallei pas net bestond.
Omdat het kledingstuk als grafgift is meegegeven, weten we ook dat kleding een levenslang symbolische en rituele betekenis had. Eerst als dagelijks kledingstuk; daarna als iets om de overledene te begeleiden naar het hiernamaals. Daarmee laat het Tarkhan-jurk een dubbele laag zien: het verbindt leven en dood, status en spiritualiteit.
Behouden voor de toekomst
Vandaag de dag is het Tarkhan-jurk te bewonderen in het Petrie Museum in Londen. De ongelooflijk droge omstandigheden in de Egyptische woestijn zorgden ervoor dat het linnen — terwijl normaal organisch textiel na enkele tientallen jaren vergaat — meer dan vijf millennia standhield.
Meer dan alleen een oude lap stof
Dit kledingstuk is niet alleen een archeologische mijlpaal — het is het bewijs dat mode en zelfexpressie intrinsiek menselijk zijn. Terwijl Amsterdam nog bestond uit veen en modder, droeg iemand aan de Nijl deze jurk om zich te onderscheiden. Kleding is dus altijd al cultuur geweest.
Die behoefte om je te onderscheiden met wat je draagt, dat liefdevolle gevoel voor snit en detail — dat hebben we niet uitgevonden in de 21e eeuw, dat zit al meer dan 5000 jaar in ons DNA. Elke keer als ik naar de fragiele plooien van het Tarkhan-jurk kijk, krijg ik hetzelfde inzicht: mode is ouder dan welke geschiedenisles ons ooit heeft geleerd.
