Een heropleving van de poppenkastkunst
De afgelopen jaren heeft poppentheater een opmerkelijke renaissance doorgemaakt. Het vermogen om politieke en filosofische verhalen, sprookjes en muzikale avonturen tot leven te brengen, heeft de interesse in het vak weer aangewakkerd. Met hetzelfde enthousiasme worden voorstellingen uitgevoerd met behulp van verschillende poptechnieken, waardoor het vak een nieuwe populariteit geniet. Internationale producties zoals War Horse, The Life of Pi, The Lion King en My Neighbor Totoro zorgen voor een hernieuwde waardering voor een ambacht dat teruggaat tot de oude Grieken.
De rol van marionetten in het hedendaagse theater
Dit jaar staat marionettentheater centraal in Shakespeare’s Globe, met het bekende verhaal van een houten pop, Pinocchio, als hoofdrolspeler. Sean Holmes, mededirecteur van het Globe, zegt hierover: “Het leek passend, een jongen van hout in een theater dat ook van hout is gemaakt. Er is iets aan de uitdaging van dat verhaal, de theatrale magie en de puppetry die ons aantrok.”
Voor de voorstelling werkten acteurs en poppenspelers 18 maanden lang aan de voorbereiding, waarbij ze de complexe vaardigheden van poppenspel, acteren en zingen oefenden op een openluchttheater. Het is geen eenvoudige taak.
De voorstelling bevat diverse soorten poppen, zoals stangsels, tafelpoppen en grote creaties die de scène vullen, naast marionetten – kleine poppen met grote impact. Stan Middleton, een specialist in marionetten, voert tijdens de voorstelling een Marion Romeo uit.
Hij deelt mee: “Veel mensen zijn bang voor marionetten omdat ze denken dat ze te moeilijk zijn om te maken of te manipuleren.” Vervolgens voegt hij toe: “Het is prettig dat we in deze show een marionettenmoment hebben, omdat het publiek dan kan zien hoe mooi en betoverend ze zijn. Ze hebben een delicate charme en een innerlijke stilte die echt mensen weet te boeien.”
De bedreigde kunst van het marionettenspelen
Ondanks hun charme vereisen de complexe vaardigheden om lange-koord marionetten te maken en te bedienen aanzienlijke expertise, en worden ze hierdoor met uitsterven bedreigd. Hoewel sommige poppen – zoals de stangsels van War Horse en de lichaamspoppen van Totorо – succesvol op scène zijn, bevinden marionetten zich in een kritieke toestand.
In tegenstelling tot dans en circus wordt poppentheater niet apart erkend door Arts Council England en wordt het ondergebracht bij de categorie theater. Dit leidt ertoe dat gespecialiseerde poppenhuisvesting vaak concurreren om financiering, zonder een officiële erkenning van hun vakgebied. In 2023 werd de maakkunst van marionetten toegevoegd aan de Rode Lijst van het Heritage Crafts, als een van de bedreigde ambachten.
Er wordt gepleit voor opname op de UNESCO-lijst voor Onstoffelijk Cultureel Erfgoed, temeer daar het Verenigd Koninkrijk zich daar eerder dit jaar bij aansloot.
De strijd om het behoud
Het Little Angel Theatre, dat al meer dan zestig jaar het Britse poppentheater ondersteunt, is een van de weinige plaatsen waar poppenspelers met lange-koord marionetten kunnen optreden. Het theater beschikt over twee marionettenbruggen waardoor poppenspelers 360 graden rondom het podium kunnen bewegen en van een verborgen positie boven in de zaal werken.
Onder leiding van lokale vaklieden zoals Lyndie Wright en Oliver Hymans, probeert Little Angel het traditionele vak te behouden. Hymans, die geïnspireerd raakte door oude marionetten die achterin het theater hingen, zet zich in voor hernieuwde kennis en productie van klassieke marionetten. Hij benadrukt dat de meeste meester-makers inmiddels met pensioen of bijna met pensioen zijn, en waarschuwt dat zonder actie deze ambacht verloren kan gaan door opkomende technologieën zoals AI.
Het theater investeert in het opleiden van nieuwe poppenspelers, met plannen voor een marionetshow komende zomer.
Initiatieven ter bevordering en behoud van marionetkunst
Rachel Warr, directeur van poppentheater, organiseerde al drie jaar achtereen een feest ter ere van marionetten, ondersteund door de Art Workers’ Guild Outreach Committee. Dit gratis evenement brengt de poppenspelersgemeenschap samen en richt zich op mensen die met marionetten werken of dat willen leren.
Sommige leden van de gemeenschap verschijnen in een korte documentaire over poppentheater, Untangling, gemaakt door filmmaker Hester Heeler-Frood. Warr zegt hierover: “Mensen zijn vaak meer geraakt door een marionet die op het podium sterft dan door een acteur die in karakter sterft. Een marionet is kwetsbaar en zonder de kunstmatigheid van een acteur die weggaat of met de metro naar huis gaat.” Ze benadrukt dat, hoewel de pop niet echt leeft, men toch gedachten en gevoelens erop kan projecteren, omdat het een leeg canvas en een krachtig hulpmiddel is.
De toekomst van het poppentheater
Terwijl Pinocchio momenteel speelt in Shakespeare’s Globe, worden er ook workshops georganiseerd om kinderen bij de kunst te betrekken en zo de volgende generatie poppenspelers op te leiden. Het behoud van deze ambacht is cruciaal voor het voortbestaan van de traditionele marionettetiek en het herstellen van de plaats ervan op het toneel. Tot en met zondag 4 januari kunnen bezoekers nog genieten van Pinocchio in Shakespeare’s Globe. Daarnaast loopt The Storm Whale tot 24 januari bij Little Angel Studios en Me in Little Angel Theatre tot 25 januari.
