Het onverwachte herstel van een uitgestorven diersoort betekent niet alleen het herstel van een dier dat we decennialang kwijt waren, maar brengt verrassende voordelen voor het lokale ecosysteem. Wereldwijd kennen we inmiddels zo’n 34.000 verschillende vissoorten. Elk jaar worden er nieuwe ontdekt — vaak zowel in zoute als zoetwatergebieden. Toch zijn er de afgelopen eeuwen heel wat soorten voorgoed verdwenen. De Rode Lijst van de IUCN (Internationale Unie voor het Behoud van de Natuur) schat dat er alleen al in de laatste decennia 30 vissoorten officieel zijn uitgestorven. Waarschijnlijk zijn dat er in werkelijkheid nog meer — niet elke uitsterving belandt op papier.
Van verdwenen naar herboren: de olijfbaars terug in de Australische wetlands
Eén van die ‘verdwenen’ soorten is de olijfbaars (Petrocephalus boettgeri) uit de Australische wateren. Begin vorige eeuw werd hij voor het laatst gezien in de natte natuur van Victoria — in 1980 was het over en uit: officieel uitgestorven, meldde de Australische media destijds. Maar nu, verrassend genoeg, heeft een groep experts de soort weten terug te brengen. Een bijzonder moment voor de wetenschap én de natuur.
Specialisten in natuurbeheer hebben 200 olijfbaarzen uitgezet bij Cameron’s Creek in het beschermde Gunbower National Park (Victoria). Deze reïntroductie betekent veel meer dan het afvinken van een succes — het brengt frisse dynamiek in het lokale ecosysteem.
“Nu we weten dat de olijfbaars het goed doet in herstelde wetlands en we een back-up populatie hebben, kunnen we ze ook in andere gebieden laten terugkeren,” zegt Shenandoah Bruce van het North Central Catchment Management Authority. Hij wijst erop dat dit pas het begin is: het herstel van de olijfbaars kan een boost geven aan andere kwetsbare soorten in de regio. — Dat vinden we in Nederland trouwens ook een relevant principe, bijvoorbeeld bij projecten met de meerval in de Biesbosch.
Wetlandexpert Damien Cook (Wetlands Revival Trust) wijst daarnaast op het nut van wetlands: “Ze zijn perfect om stikstof uit het water te halen. Teveel stikstof uit landbouw zorgt bijvoorbeeld voor algenbloei.” Door de terugkeer van oorspronkelijk soorten vindt er weer natuurlijk evenwicht plaats.
Trouwens, de olijfbaars is niet alleen belangrijk voor het waterleven. Bij Australische Aboriginals — bijvoorbeeld de Tati Tati gemeenschap — heeft deze vis cultuurhistorische waarde. Zij waren nauw betrokken bij het project: in Nederland zien we gelukkig ook steeds vaker samenwerking met lokale gemeenschappen bij natuurherstel.
Oude soorten komen vaker terug — een wereldwijd fenomeen
Australië staat niet alleen. In India werd heel recent ook een lang verloren gewaande vissoort teruggevonden: de Chel snakehead (Channa amphibeus). Laatst gezien in 1933 — maar in 2024 ineens weer gevangen (niet in een viskraam bij Albert Cuyp, maar in de Chel-rivier in het Himalayagebied).
Onderzoekers ontdekten drie exemplaren nadat een lokale stam meldde dat deze vis nog bij hen op het menu staat. Volgens Tejas Thackeray (Thackeray Wildlife Foundation) laat deze vondst zien hoeveel verborgen biodiversiteit er nog is — zelfs soorten waar we het hoop al op hadden opgegeven. De natuur geeft zich niet zomaar gewonnen, dat blijkt.
- Praktisch voor Nederland: Natuurherstelprojecten in ons eigen land kunnen leren van deze voorbeelden. Lokale kennis, samenwerking met gemeenschappen en gericht herintroduceren zeldzame soorten: het werkt. Zelfs als een soort decennia verdwenen lijkt.
- Wist u dat? De veengebieden in Friesland, bijvoorbeeld bij het Fochteloërveen, zijn ook van levensbelang voor vis- en vogelsoorten die elders bijna verdwenen zijn.
De terugkeer van de olijfbaars in Australië is inspirerend — ook voor ons. het bewijst dat biodiversiteit verrassend veerkrachtig is. Misschien zwemt er binnenkort ook een ‘uitgestorven’ soort onverwacht in onze eigen wateren.
