NASA heeft een sterrenstelsel opgespoord, liefkozend “10 miljard bewegende zonnen” genoemd, dat onze kijk op het universum flink door elkaar schudt. Dit jaar heeft NASA – met dank aan de James Webb-ruimtetelescoop – aan de rand van het heelal een enorm spiraalstelsel gevonden. Wat deze vondst zo indrukwekkend maakt? De eigenschappen ervan zijn zo buitensporig dat ze astrofysici dwingen om hun handboeken opnieuw te schrijven. Ook met de meest geavanceerde technologie is het verre heelal grotendeels onbekend terrein voor de mens. Toch brengt NASA’s nieuwste ontdekking ons beeld van het universum aan het wankelen. In vergelijking met dit nieuwe mega-stelsel voelt ons zonnestelsel ineens als een simpele walnoot.
Hoe werd het nieuwe sterrenstelsel van NASA gevonden?
Verwacht geen klassiek ‘eureka’-moment in een kelder — deze doorbraak komt van een internationaal team astronomen onder leiding van Rashi Jain van het National Centre for Radio Astrophysics in India. Dit gigantische spiraalstelsel laat een structuur zien die, eerlijk gezegd, maar moeilijk te rijmen valt met wat we weten over het jonge heelal.
Zelfs experts staan voor een raadsel: wanneer en hoe deze opvallende spiraalarmen ontstonden blijft onbeantwoord — vervolgonderzoek is onmisbaar.
Dit ‘kosmische zwaargewicht’ trekt de aandacht omdat het zich niet aan de gevestigde theorieën lijkt te houden. De ontdekkers gaven het de code A2744-GDSp-z4. Qua schaal: denk 10 miljard zonnen samen geperst — en dan nog wat. echt bizar.
Volgens de eerste schattingen is het stelsel gevormd ongeveer 1,5 miljard jaar nadat de oerknal plaatsvond. Door de opvallende, goed gedefinieerde spiraalarmen lijkt het wel weggelopen uit de illustratie van een schoolboek.
Wat maakt deze armen bijzonder? Het zijn extreem dichte zones in de schijf van het stelsel waar nieuw stervorming plaatsvindt zodra het aanwezige materiaal zich daar ophoopt. Zo ontstaan telkens weer jonge, heldere sterren.
Waarom zijn zulke spiraalstelsels uit het vroege heelal uniek?
Spiraalstelsels met zo’n ‘hoge roodverschuiving’ zijn uitzonderlijk zeldzaam — in heel wat onderzoeken zijn er slechts enkelen met zekerheid geïdentificeerd.
De eerste catalogisering noemde het object gewoon een ‘bijzonder sterrenstelsel’. Nieuwere analyses onthullen de ware grootte: een spiraal met twee duidelijk zichtbare armen, een heldere centrale bol en een schijf met een diameter van zo’n 32.000 lichtjaar. Dat is — om een beeld te geven — veel groter dan de Melkweg.
Het grote mysterie: hoe groeide dit stelsel in zo’n korte tijd zo enorm uit?
Volgens NASA’s publicatie heeft A2744-GDSp-z4 een stellaire massa van liefst 14 miljard zonnemassa’s. De vorming van nieuwe sterren gaat razendsnel: per jaar zo’n 58 keer de massa van onze zon erbij. De oudste delen van het stelsel zijn naar schatting zo’n 228 miljoen jaar oud. Voor ruimtebegrippen: net de puberteit.
Astronomen schatten dat de eerste sterren daar begonnen te ontstaan zo’n 839 miljoen jaar na de oerknal. Hoe krijg je dan in zo’n relatief korte tijd meer dan 10 miljard zonnemassa’s bij elkaar? Dat is nu precies de vraag waar wetenschappers in Leiden, Delft en ver daarbuiten zich het hoofd over breken. Het universum, zo blijkt, blijft vol verrassingen zitten — zelfs voor wie denkt alles gezien te hebben.
- Fun fact: Het sterrenstelsel is zo ver weg dat het licht ervan miljarden jaren onderweg is geweest. Je kijkt dus terug in de tijd — naar een universum dat totaal anders was dan nu.
- Kijk verder: Meer weten? Het museum Boerhaave in Leiden organiseert nu tentoonstellingen rond de nieuwste ruimteontdekkingen. Kan je gratis heen met je Museumkaart. Just saying.
- Weetje voor aan de borreltafel: De telescoop die deze foto’s heeft gemaakt, draait puntje precies om een plek op een duizend kilometer boven Suriname — wie had dat gedacht.
Het lijkt alsof het universum ons wil uitdagen om vragen te blijven stellen. En dat — tussen het dagelijkse fietsen door in Amsterdam of je volgende bakje Douwe Egberts — is toch best een geruststellende gedachte.
