Vrijlating van gevangen
Belarus heeft 123 gedetineerden, waaronder een Nobelprijswinnaar en een prominente oppositiefiguur die de presidentsverkiezingen van 2020 uitdaagde, vrijgelaten in ruil voor het versoepelen van Amerikaanse sancties. Onder degenen die werden vrijgelaten, bevinden zich de mensenrechtenactivist Ales Bialiatski en Maria Kolesnikova. Volgens een woordvoerder van de mensenrechtenorganisatie Viasna waren zij onder de vrijgelaten gevangenen. Eerder op zaterdag bevestigde de Amerikaanse regering dat de sancties op de potassector van Belarus werden opgeheven na twee dagen durende onderhandelingen in Minsk.
Politieke context en diplomatieke betrekkingen
De release van de gevangen komt te midden van pogingen van de autoritaire president Alexander Lukashenko, een nauwe bondgenoot van Rusland, om de relaties met Washington te verbeteren. Oekraïne bevestigde tevens dat het 114 door Belarus vrijgelaten gevangenen had ontvangen, terwijl de overige negen naar Litouwen gingen.
Focus op Maria Kolesnikova
Maria Kolesnikova, 43 jaar, bekend om haar korte haar en haar kenmerkende gebaar van een hart vormen met haar handen, werd een symbool van verzet na een poging van de Belarusese autoriteiten om haar in september 2020 uit te zetten naar Oekraïne. Tijdens haar vlucht wist ze zich van de veiligheidsdiensten te ontdoen door haar paspoort te verscheuren en terug te wandelen naar Belarus. Ze was in 2021 veroordeeld wegens onder meer samenzwering om de macht over te nemen en kreeg 11 jaar gevangenisstraf. Vervolgens werd ze ernstig ziek en onderging een operatie.
Details over Ales Bialiatski
Ales Bialiatski, 63 jaar, oprichter van Viasna—de oudste en meest bekende mensenrechtenorganisatie in Belarus—won in 2022 de Nobelprijs voor de Vrede. Hij zat toen in afwachting van een proces dat door de autoriteiten als politiek gemotiveerd werd beschouwd. Belarus zag hem als bijzonder gevaarlijk vanwege wat zij ‘extremistische neigingen’ noemden. In 2023 werd hij veroordeeld tot 10 jaar gevangenisstraf en gevangen gehouden in de Gorki-werkkamp, een beruchte plek voor slagen en dwangarbeid. Zijn gezondheid verslechterde volgens zijn vrouw.
Internationale reacties en gevolgen
Het Noorse Nobelcomité uitte ‘diepgaande opluchting en oprechte vreugde’ over de vrijlating van Bialiatski en riep de Belarusese autoriteiten op ‘om alle politieke gevangenen vrij te laten’. Sviatlana Tsikhanouskaya, een oppositieleider in ballingschap en een nauwe bondgenote van Kolesnikova, uitte haar blijdschap via X: ‘Maria is vrij!’ Ze voegde toe: ‘We hebben vijf jaar lang gevochten voor de vrijheid van Maria Kalesnikava. Ik ben degenen die heeft gewerkt in opdracht van de Amerikaanse regering en onze Europese partners zeer dankbaar voor hun inzet. Maria is in een veilige plek en we hopen snel van haar te horen.’
Diplomatieke ontwikkelingen en sancties
Volgens Oekraïense officials heeft President Volodymyr Zelenskyy ook contact gehad met Kolesnikova na haar vrijlating, hoewel verdere details niet bekend werden gemaakt. President Lukashenko regeert al meer dan dertig jaar en is herhaaldelijk door westerse landen gesanctioneerd vanwege het onderdrukken van mensenrechten en het toestaan dat Moskou zijn territorium gebruikt bij de invasie in Oekraïne.
John Coale, de Amerikaanse speciale gezant voor Belarus, noemde de twee dagen durende onderhandelingen ‘zeer productief’, volgens het staatsnieuwsagentschap Belta. Hij verklaarde dat het normaliseren van de relaties tussen Washington en Minsk ‘ons doel’ was. Sommige Amerikaanse sancties werden in september 2025 versoepeld na ontmoetingen met Lukashenko. In reactie daarop liet Minsk meer dan 50 politieke gevangenen vrij naar Litouwen.
Sinds juli 2024 heeft Belarus meer dan 430 gevangenen vrijgelaten, inclusief degenen die in september 2025 werden vrijgelaten.
