De afgelopen jaren volgen we allemaal de ontdekkingen van de James Webb Space Telescope op de voet, toch? Nu hebben astronomen iets ongelofelijks gedaan — ze hebben maar liefst 10.000 opnames gecombineerd tot de grootste kaart van het universum tot nu toe. Maar de uitkomsten zijn allesbehalve vanzelfsprekend. Sterker nog: deze nieuwe blik roept net zo veel vragen op als dat hij antwoorden geeft.
Wat verwachtten we eigenlijk over het vroege universum?
Eeuwenlang gingen wetenschappers ervan uit dat het jonge universum een donkere, bijna lege plek was — een soort kosmische stilte voor de storm. Het idee was: na de oerknal duurde het miljoenen jaren totdat de eerste sterren en sterrenstelsels ontstonden. Kortom: in het begin leek er bar weinig te beleven.
De Webb-telescoop zet alles op z’n kop
Sinds de lancering in 2022 heeft de James Webb Space Telescope lokaal – van Amsterdam tot Groningen – voor discussies gezorgd op sterrenkunde-avonden. Dankzij haar geavanceerde infraroodsensoren kan Webb dieper kijken dan alle voorgangers. En wat blijkt nu? Op die immense kaart doken honderden onverwacht vroege, heldere sterrenstelsels op. Sommige zijn amper 300 miljoen jaar na de oerknal al volledig gevormd.
Wat klopt er niet?
De ontdekking doet menig astronoom fronsen. Tot nu toe dacht men dat het ‘samensmelten’ van sterrenstelsels tijd kostte. Maar op deze kaart ziet u tientallen massieve, volwassen stelsels die er niet hadden kunnen zijn — als de oude theorieën kloppen. Kortom: of onze modellen missen een belangrijk puzzelstuk of het universum is creatiever dan gedacht.
Wat betekent dit voor ons begrip van het heelal?
- Sterrenstelsels kunnen zich veel sneller vormen dan gedacht
- Er zijn misschien onbekende mechanismen aan het werk (waar zijn de lokale helden van het SRON en ASTRON?)
- We moeten terug naar de tekentafel met onze modellen én verwachtingen
Handige feiten — impressies en cijfers
- De Webb-kaart beslaat een gebied dat bijna zestig keer de grootte van de volle maan is
- Bij analyse zijn meer dan 45.000 sterrenstelsels geïdentificeerd
- De hoeveelheid ruwe data? Bijna 700 gigabyte — niet echt iets wat je op een USB-stickje kwijt kan…
Wat kunt u hier zelf mee?
- Bezoek een openbare sterrenwacht bij u in de buurt – veel organiseren in 2025 lezingen rond Webb
- Check de interactieve kaart van ESA en NASA (handig op mobiel en tablet – zoek op “Webb mosaic universe”)
- Volg SRON-onderzoekers op LinkedIn of X voor het laatste nieuws uit eigen land
Waarom is dit zo fascinerend?
Misschien zag u het al aankomen, maar wetenschap groeit het hardst als verwachtingen worden omgegooid. Het zorgt ervoor dat Nederlandse studenten, ingenieurs en sterrenkundigen opnieuw kritisch gaan kijken – ook naar technologie als LOFAR of de Dwingeloo-radiotelescoop. Zo hebben we allemaal wat aan het uitzicht dat de Webb-telescoop ons biedt.
Dus — tijd voor een frisse blik op het universum. Wie weet wat we volgend jaar weer ontdekken!
Wist u trouwens dat de data deels verwerkt is op servers van de Universiteit Leiden? Erg tof als u met lokale trots mee wilt kijken.
