De opkomst van een nieuwe mondiale chaos
De wereld beweegt zichzelf in de richting van een “nieuwe globale wanorde”, een proces dat al minstens tien jaar in gang was. Maar de verkiezing van Donald Trump in november 2024 heeft dit traject aanzienlijk versneld en het bijna catastrofaal laten lijken. Het was al een wereld die leek te worden geregeerd door sterkmannentijgen en fragmentatie; regionale machten oefenden eigen druk uit, terwijl internationale organisaties veel minder invloed hadden dan ooit tevoren. Tegelijkertijd speelden zogenoemde “tech-bros” een steeds prominentere rol op het wereldtoneel, waarbij ze interventies in binnenlandse politiek pleegden wanneer dat hun uitkwam. Internationaal recht werd belachelijk gemaakt, de Verenigde Naties werden geïntimideerd, maar toch gingen de landen nog steeds naar de VN om legitimiteit te verkrijgen voor hun doelen.
De normalisering van chaos onder Trump
Dit alles was niet nieuw, maar de komst van een wraakzuchtige Donald Trump voor een tweede ambtstermijn in het Witte Huis, ditmaal met een duidelijk plan, heeft de toestand van wanorde de nieuwe norm gemaakt. Trump heeft een binnenlandse agenda die gericht is op het blijvend veranderen van de Amerikaanse politiek, maar hij onderwaardeert misschien de mondiale consequenties van de twee internationale trends die hij hiermee heeft omarmd.
Imperialistische ambities en agressieve erkenningen
De eerste trend betreft de legitimatie van veroveringen door middel van geweld tegen onafhankelijke staten. Trump was en is serieus over het opnemen van Groenland in de Verenigde Staten, ondanks dat het toebehoort aan Denemarken. Hij wilde ook de Panamakanaal terug in Amerikaanse handen krijgen, met elke nodige middel. Het is onduidelijk of hij serieus is over de invoering van Canada in de VS. Vooral liet Trump zich sterk uit over het erkennen en officieel legitimeren van de onderdrukking van Oost-Oekraïne door Rusland. Al deze standpunten resoneren in Moskou, dat met haar eigen plannen de herleving van de oude Sovjetmacht nastreeft, soms met gebruik van geweld.
Uitbreiding in Azië en het Midden-Oosten
In Beijing wordt al veroverd op de Zuid-Chinese Zee en wordt het streven naar volledige controle over Taiwan niet onder stoelen of banken gestoken. Over in Israël, waar sterke Zionistische krachten dit zien als het moment om de bezette gebieden van de Westoever en Gaza te annexeren, wordt veel gesproken. Ook in Servië en de Golfregio’s leeft het idee dat delen van Bosnië, Jemen en Soedan onder invloed van nieuwe machtsverhoudingen kunnen worden herverdeeld. India’s nationalisten menen dat de situatie rondom Kasjmir mogelijk nu in het voordeel van India kan worden opgelost. Wanneer de Verenigde Staten, als grootmacht, een imperialistische missie uitspreekt, wordt dat door anderen als legitiem beschouwd.
Een wereld in afbraak van recht en internationale instellingen
In een wereld waar rechtsorde en internationale organisaties snel terrein verliezen, zijn veel imperialistische tendensen zichtbaar. Dit gebeurt niet alleen in Moskou en Beijing, maar ook in vele regio’s die geconfronteerd worden met conflicten en fragiele staten.
De terugtrekking van de Verenigde Staten in isolatie
De tweede grote trend is de terugkeer van de Amerikaanse isolatiepolitiek. Historisch gezien was de VS vaker een isolatiegericht land dan een wereldinclusieve macht. Maar na 1945 leidde het streven naar een universeel, internationaal leiderschap tot een dominantie van het “Westerse wereld”-concept dat een economisch en politiek anker bood. Dit wereldbeeld omvatte het promoten van internationale instellingen, het beperken van kernwapenproliferatie en het bevorderen van internationaal recht. Tot aan de economische crisis van 2008 geloofde men dat het Westerse model het beste leidraad was voor economische ontwikkeling. Dit alles wordt nu ingeperkt door het Amerikaanse isolationisme.
Veranderende transatlantische verhoudingen
De publicatie van de Nationale Veiligheidsstrategie begin december benadrukte dat het belang van de transatlantische relatie en daarmee de kern van het “Westen” wezenlijk is veranderd in Washington. De VS heeft een ander beleid ten opzichte van Rusland, Oekraïne, economische betrekkingen en de culturele basis van de liberale democratie. Het is nog niet duidelijk of deze koers tijdelijk of permanent is. Maar omdat de kern van de trans-Atlantische samenwerking onder druk staat, zal de invloed van het Westerse wereldbeeld op de wereldpolitiek, die de afgelopen 80 jaar zo bepalend was, aanzienlijk afnemen.
Het jaar 2025 als keerpunt
Het jaar 2025 kan beschouwd worden als het moment waarop de vanzelfsprekende globalistische orde abrupt verviel en de wereld zich af zette op een nieuwe koers. Deze ontwikkeling is vooral te danken aan één man, die meer handelt uit instinct dan uit strategisch inzicht.
