Bent u zo iemand die altijd lacht – zelfs als het eigenlijk niet goed met u gaat? Dan is dit artikel voor u. Het kan zijn dat u uw glimlach niet zomaar, maar om een diepere reden opzet zonder dat u het zelf beseft. Kent u iemand die altijd met een glimlach rondloopt? Wat voelt u als u bij die persoon bent? Krijgt u vertrouwen, of denkt u: daar zit vast meer achter?
Hier dacht ik onlangs over na tijdens een koffiepauze bij Bagels & Beans aan de Kalverstraat. Met wat hulp van psycholoog Olga Albaladejo duik ik vandaag in het fenomeen van ‘altijd lachen’. “De glimlach is een van de krachtigste en meest universele menselijke uitdrukkingen,” vertelt de expert.
Maar dat iemand altijd lacht, betekent niet per se dat hij of zij echt gelukkig is. Vanuit de psychologie weten we inmiddels dat de glimlach vaak een beschermmechanisme is — een sociaal schild om kwetsbaarheid te maskeren, of zelfs een aangeleerde strategie om geaccepteerd te worden, conflicten te vermijden of emotionele pijn te verstoppen,” aldus Albaladejo.
Om het échte verhaal van de glimlach te snappen, moeten we leren onderscheid maken tussen oprechte en geforceerde glimlachen. En dat is niet altijd zo simpel als het klinkt.
Valse glimlachen: meer dan alleen een houding
Er zijn grofweg twee soorten glimlach: de oprechte en de gemaakte, de pure en de kunstmatige. En volgens Albaladejo kunnen de meeste mensen dat verschil feilloos opmerken. “Iedereen voelt intuïtief aan of een glimlach ‘vanuit het hart komt’, of dat die vooral sociaal of automatisch is,” legt ze uit.
De wetenschap duikt hier al jaren in – en er zijn zekere signalen waaraan u ze makkelijk herkent.
Neem bijvoorbeeld de oprechte glimlach, internationaal bekend als de Duchenne-glimlach: “Die activeert niet alleen de mond, maar ook de ogen,” zegt Albaladejo. Let maar op die fijne rimpeltjes naast de ogen zodra iemand écht lacht.
De geforceerde of sociale glimlach daarentegen “betrekt alleen de mond en mist dat warme gevoel — het is alsof de echtheid ontbreekt”.
Nu betekent ‘oprecht’ niet direct ‘goed’, en ‘gemaakt’ niet altijd ‘slecht’. Zoals de psycholoog toelicht, hebben ze allebei hun eigen functie. “Een sociale glimlach helpt juist onze contacten soepeler te laten verlopen en spanning uit interacties te halen,” aldus Albaladejo. Het wordt pas een probleem als ‘altijd lachen’ uw standaard is naar de buitenwereld — dan loopt u het risico op een emotionele valkuil, waarin u geen hulp durft te vragen of geen echte steun toe laat.
Waarom lacht iemand tegen zijn zin?
Lachen als u gelukkig bent? Dat gebeurt vanzelf — pure Pavlov. Maar lachen als u zich inwendig slecht voelt, dat zegt iets anders. “Bij sommige mensen werkt de glimlach als emotioneel masker. Alsof u met uw gezicht zegt: ‘Alles in orde’, terwijl het vanbinnen stormt”, aldus de psycholoog.
Albaladejo wijst vooral op mensen die graag pleasen, streng zijn voor zichzelf of zijn opgevoed met het idee: ‘niet tot last zijn’. Toch is er geen eenduidige verklaring. Integendeel: “de oorzaken zijn een mix van individuele, relationele en sociale factoren”. Ze noemt de belangrijkste:
- Angst voor afwijzing. Wie leerde dat kwetsbaarheid tonen ‘ongepast’ is of mensen juist wegduwt, maskeert zijn gevoelens vaak met een glimlach.
- Opvoeding gericht op pleasen. Vooral vrouwen herkennen dit volgens de psycholoog: in onze cultuur werd en wordt ‘altijd vriendelijk en lachend zijn’ nog vaak gewaardeerd.
- Streven naar emotionele perfectie. Perfectionisme speelt ook een rol: “Sommigen voelen dat ze zich altijd sterk en positief moeten presenteren — zelfs als ze diep uitgeput of verdrietig zijn”.
- Sterk publieke levens. In het socialmedia-tijdperk zijn we continu zichtbaar — “en veel mensen voelen de druk om altijd een gelukkig of succesvol plaatje te laten zien. Zo wordt het echte gevoel onderdrukt”.
De kracht én keerzijde van een glimlach
Achter al die redenen voor geforceerde glimlachen schuilen risico’s als emotionele verwijdering, eenzaamheid, en zelfs mentale uitputting.
Albaladejo wijst op recent onderzoek naar stress: wie hardnekkig échte emoties onderdrukt of altijd vrolijk doet, jaagt het zenuwstelsel constant op — wat de aanmaak van stresshormonen (zoals cortisol) stimuleert en slaap, immuniteit en algemeen welzijn aantast.
Dat verklaart waarom veel mensen die “altijd positief lijken” uiteindelijk kampen met slapeloosheid, hoofdpijn of onverklaarbare spierspanning.
Toch heeft bewust glimlachen óók een positief effect. “Het zogeheten facial feedback theory zegt: als u zelfs een nep-glimlach opzet, beïnvloedt dat subtiel uw stemming.” Door bepaalde gezichtsspieren te activeren, signaleert u als het ware aan uw hersenen dat het goed gaat — waardoor neurotransmitters zoals dopamine en serotonine vrijkomen.
Dat effect is volgens de expert “minder groot dan mensen soms denken”, maar het is er wel degelijk.
Het draait uiteindelijk om de balans. Gebruikt u uw glimlach als sociaal gereedschap, of als schild? Albaladejo raadt aan: stel uzelf af en toe de vraag: “Hoeveel van mijn glimlach is oprecht en hoeveel is bedoeld om anderen te pleasen — of mezelf te beschermen?” Probeer ook eens ander gevoel écht toe te laten en herkenbaar te maken. Het gaat niet om ‘stoppen met lachen’, maar om uzelf ook toe te staan te zeggen: “Vandaag ben ik verdrietig” of “Ik trek het nu even niet”. Eerlijk zijn over gevoel maakt u niet zwak — wel menselijk.
