De omvang van de aankomende begroting
De komende begroting wordt groot genoemd, niet alleen vanwege de omvangrijke belastingverhogingen, maar ook vanwege het beleid dat de koers van de economie en de publieke diensten zal bepalen. Daarnaast ligt er ook politiek veel op het spel voor de huidige regering.
De minister van Financiën moet verschillende groepen geruststellen, terwijl er aanzienlijke belangen op het spel staan. Volgens een senior lid van de Labour-partij wordt er rekening gehouden met diverse doelgroepen: de markten, het publiek dat zich zorgen maakt over de kosten van levensonderhoud, de partij zelf die zich bekommert om kinderarmoede, en het bedrijfsleven dat de richting van het beleid wil waarderen. Tot nu toe wordt het pakket als redelijk gunstig beschouwd.
De drie centrale principes die de besluiten van de minister sturen, zijn het terugdringen van de wachttijden in de NHS, het verminderen van de nationale schuld en het verlagen van de kosten van levensonderhoud. Austeriteit wordt afgewezen en er zullen geen verdere toename van de overheidsleningen plaatsvinden.
Financiële prioriteiten en beleidsmaatregelen
De regering plant meer investeringen in de NHS, dat al de grootste ontvanger was in de begroting van 2024. Daarnaast worden er belastingverhogingen doorgevoerd om publieke diensten te financieren en de tekorten in overheidsfinanciën te dichten. Sommige tekorten worden veroorzaakt door externe factoren zoals de afwaardering van de groeivoorspellingen door de onafhankelijke fiscale toezichthouder, het Office for Budget Responsibility, wat resulteerde in een tekort van 20 miljard pond. Ook de invoerrechten van Donald Trump beïnvloeden de wereldeconomie en dus ook de overheidsfinanciën.
Binnen de eigen beleidsvoering zijn er tekenen van zelfvernietiging, zoals het feit dat de minister ruim 7 miljard pond moet vinden om de reverses op de winterbrandstoftoeslag en bezuinigingen op sociale voorzieningen te compenseren.
Door niet te helpen met extra leningen, hoopt de minister de markten een signaal van stabiliteit te geven, hetgeen de inflatie en de leenkosten onder controle zou moeten houden. Dat draagt bij aan het beheersen van de kosten van levensonderhoud, omdat inflatie en rentetarieven invloed hebben op uitgaven voor voedsel, energie, huur en hypotheken.
Het politieke plaatje van de begroting
De vraag blijft wat de realiteit zal zijn zodra de begroting wordt geïmplementeerd. Het wordt opnieuw een begroting van de Labour-partij, waar hogere belastingen en meer overheidsuitgaven worden verwacht. Een jaar geleden haalde de minister nog 40 miljard pond extra belasting op, met de belofte dat er geen verdere verhogingen zouden komen. Nu wordt er meer dan 30 miljard pond extra geïnd.
De afwezigheid van een herbevestiging door de premier dat hij geen inkomstenbelasting, btw of nationale verzekering voor werkenden zou verhogen op de G20-top in Zuid-Afrika, enkele dagen voor de begroting, wijst op mogelijke belastingverhogingen die grote aantallen mensen meer zullen laten betalen.
Het meest opvallende is dat de grootste belastingverhoging, het verhogen van de inkomstenbelastingtarieven, oorspronkelijk op de agenda stond, maar nu is afgesteld na de betere dan verwachte economische prognoses. Het idee om de inkomstenbelastingtarieven te verhogen, werd door het kabinet opgeschort uit vrees voor politieke repercussies, vergelijkbaar met de controverse rondom de omstreden collegegeldwijziging in 2015.
In plaats daarvan wordt er een tweejarige pauze aangekondigd voor het verhogen van de inkomensgrenzen voor belasting tot 2030.
Veranderingen in toeslagen en sociale uitgaven
Een belangrijke maatregel in de begroting wordt de beslissing om de capaciteitsbeperking op de toeslag voor gezinnen met twee kinderen op te heffen. Deze beleidswijziging is niet door de premier beloofd in het Labour-programma, omdat het volgens hem niet betaalbaar zou zijn en het de belastingen voor werkenden zou verhogen.
Met de aangekondigde investering van 3 miljard pond per jaar in het opheffen van deze beperking, lijkt de regering een duidelijke boodschap te geven, ondanks dat het publieke sentiment hier mogelijk minder positief op reageert. Peilingen geven aan dat het publiek hier mogelijk minder positief over is dan de Labour-parteibiezigheid.
De uitspraken van de conservatieven over deze begroting benadrukken dat het een voortzetting is van het ‘oude Labour’, met meer belasting en overheidsuitgaven zonder significante bezuinigingen. De kosten voor het ondersteunen van mensen met langdurige gezondheidsproblemen worden verwacht te stijgen van 65 miljard pond tot 100 miljard pond in 2029-2030.
Potentiële bron van politieke conflicten
De begroting bevat mogelijk ook controversiële inkomstenmaatregelen zoals een belasting op duurdere woningen (mansion tax), gokbelasting, toeristenbelasting en een belasting op milkshakes. Overheidsfunctionarissen vrezen dat enkele van deze regelingen politieke problemen kunnen veroorzaken, vergelijkbaar met het ‘pasty tax’ dat in 2012 werd afgevoerd nadat het veel kritiek opleverde onder werkenden.
De politieke strategie van de regering wordt onder druk gezet doordat grote belastingsverhogingen vaak niet aansluiten bij de beloften die leiders hebben gedaan. Zo beloofde Sir Keir Starmer vóór de verkiezingen dat zijn kabinet geen nieuw belastingbeleid zou voeren dat zich zou richten op hogere belastingen voor werkenden. Maar de recente beleidswijzigingen lijken dat te ondermijnen.
De vertrouwen in de regering is hierdoor afgenomen, mede door het herhaaldelijk wijzigen van de top van het kabinet en incidenten zoals het ontslag van de bevoorrechte onderminister wegens belastingontduiking en het ontslag van de Britse ambassadeur in de VS over banden met Jeffrey Epstein.
De politieke toekomst en de uitdagingen voor Starmer
Dit alles maakt dat de aankomende begroting omvangrijk is, niet alleen door de beleidsmaatregelen zelf, maar ook omdat het de stabiliteit van de huidige regering onder druk zet. Starmer heeft vooraf gezegd dat hij optimistisch is en dat er, bij juiste uitvoering, een goede toekomst voor het land ligt. Toch moet hij nog overtuigen, aangezien veel eigen parlementsleden en miljoenen Labour-stemmers het vertrouwen in zijn leiderschap lijken te verliezen.
De politieke toon is gezet, en het lijkt onwaarschijnlijk dat deze tweede begroting met belastingverhogingen het geluid rondom de leiderschapskwesties en de toekomst van een Labour-regering op dit moment zal verminderen.
