Een ingrijpende en complexe begroting in aantocht
Het budget voor 2025 belooft een van de moeilijkste en meest uitgebreide in de recente geschiedenis te worden. Afhankelijk van de uitkomst kan het zelfs het lot van de huidige regering bepalen. Nog nooit is er zoveel gespeculeerd en geruchten rond een begroting geweest, waardoor de verwachtingen hoog en de onzekerheid groot zijn. Het gevoel van overweldiging is daarom voor velen begrijpelijk.
De hoofdproblemen die de begroting domineren
1. Onvoldoende economische groei
De eerste uitdaging ligt in de trage groei van de economie. Terwijl veel had gehoopt op een sneller groeipercentage, blijkt de productiviteitsgroei in Groot-Brittannië aanzienlijk zwakker te zijn dan voorheen. Dit heeft tot gevolg dat de inkomsten uit belastingen minder zijn dan verwacht, waardoor de staatskas minder wordt gevuld.
2. Gebrek aan bezuinigingen
Ten tweede is er het uitblijven van beloofde bezuinigingen op sociale zekerheidsuitkeringen. Aanvankelijk had de minister van Financiën aangekondigd dat deze bezuinigingen de overheid miljarden per jaar zouden besparen. Maar deze maatregelen zijn nog niet doorgevoerd, wat samen met de lage productiviteitswinst leidt tot een groeiend tekort op de overheidsfinanciën.
3. Beperkingen in beleidsinstrumenten
Ten derde beperkt de huidige politieke en wettelijke situatie de mogelijkheden om het tekort te verminderen. De minister van Financiën heeft zich verbonden aan strikte fiscale regels en beleidsbeloften die het moeilijk maken om grote ingrepen te doen. Hierdoor staan haar opties beperkt.
De verwachte aanpak van Rachel Reeves
Gezien deze omstandigheden staat Reeves onder druk om aanzienlijke bedragen op te halen. Het is duidelijk dat de gebruikelijke en relatief eenvoudige methoden zoals het verhogen van inkomstenbelasting- of btw-tarieven niet langer mogelijk zijn. Haar respondstrategie lijkt daarom gebaseerd op twee technieken die haar voorgangers vaak hebben toegepast.
1. Fiscale vertraging
De eerste is het inzetten van ‘fiscale vertraging’. Hiermee wordt bedoeld dat de belastingdruk op inkomens en sociale verzekeringen in de komende vijf jaar wordt verhoogd zonder dat de belastingtarieven officieel omhoog gaan. Dit betekent dat de inkomsten waarover belasting wordt geheven, door inflatie en loonontwikkeling steeds hoger worden, waardoor de overheid indirect meer binnenkrijgt.
2. Beperkte overheidsuitgaven
Daarnaast wordt verwacht dat Reeves de overheidsuitgaven op de langere termijn zal beperken, nog voordat haar gedetailleerde plannen daarvoor klaar zijn. Deze maatregelen kunnen naar schatting ongeveer 10 miljard pond opleveren, maar doordat haar tekort twee tot drie keer zo groot is, blijft de vraag hoe ze dat verschil zal compenseren.
Andere belastingmaatregelen
Volgens geruchten zal Reeves waarschijnlijk een mix van andere belastingen invoeren, zoals hogere belastingen voor hogewaardehuizen, nieuwe vermogenswinstbelasting, extra belastingen op gokken en mogelijke andere nieuwe heffingen. Het is geen terugkeer naar de strengere bezuinigingspolitiek uit het verleden, maar de problemen die zich nu voordoen doen denken aan de situatie van George Osborne.
Historische parallellen en toenemende complexiteit
De manier waarop Osborne in 2012 probeerde meer inkomsten te genereren, vertoont veel overeenkomsten met de huidige situatie. Toen was de budgetplanning extreem complex: in die jaren bevatte een gemiddeld Brits budget slechts 14 belastingmaatregelen, maar het budget van Osborne uit 2012 telde er maar liefst 61. Kort daarna begonnen de problemen en werden meerdere plannen teruggedraaid. Belangrijke voorbeelden daarbij waren de ‘pasty tax’, de ‘granny tax’ en de ‘charity tax’.
In de jaren daarna bleef de complexiteit toenemen. Osborne zette record na record neer, met budgets in 2013 en 2016 met respectievelijk 73 en 86 belastingmaatregelen. In 2020 bevatte het budget zelfs 103 maatregelen en Reeves kwam in haar eerste begroting, afgelopen herfst, bijna met hetzelfde aantal (94). Deze trend wijst op een groeiende neiging tot het toevoegen van kleinmakende en vaak theoretische belastingregels.
Waarom is de toenemende complexiteit problematisch?
Het is het gevolg van een politieke keuze: lang geleden besloten ministers dat het politiek onhaalbaar was om de basisinkomstenbelasting of de btw te verhogen. Hierdoor worden steeds meer en kleinere belastingmaatregelen bedacht om de begrotingen sluitend te krijgen. Dit leidt tot ingewikkelde en moeilijk te begrijpen budgetten die mogelijk onbedoelde problemen veroorzaken en de beleidsvoering bemoeilijken.
Wat betekent dit voor het komende budget?
De vraag is of de trend van toenemende complexiteit zich voortzet. Zal Reeves opnieuw een extreem gedetailleerd en ingewikkeld pakket aan belastingmaatregelen presenteren? En zal dat haar eigen plannen en de economie schaden, zoals gebeurde bij Osborne in 2012? Deze kwesties blijven onzeker en zullen de komende maanden duidelijk worden.
