Een gevoel van déjà-vu in de Oekraïnecris
Op dit moment heerst er een sterk gevoel van herhaling van gebeurtenissen rondom de crisis in Oekraïne. Het is slechts enkele maanden geleden dat Europese leiders zich haastten naar Washington, nadat Donald Trump op de Alaskasummit had gesuggereerd een machtspositie te delen met Vladimir Poetin.
In augustus kwamen de leiders samen in Washington en leek het alsof ze Trump ervan hadden weten te overtuigen dat eenheid en kracht, in plaats van capitulatie, de juiste strategie waren voor Oekraïne. Er werd aangenomen dat Trump zich opnieuw zou laten sturen door de consensus die de EU en de Verenigde Staten steun gaven.
Nieuwe pogingen en de ontmoeting in Genève
Deze week zou het echter mogelijk (volgens sommige bronnen zelfs waarschijnlijk) zijn dat de Europese leiders opnieuw naar Washington reizen in een poging Trump te overtuigen van een koerswijziging. De bijeenkomst in Genève op zondag speelt hierbij een centrale rol.
Oorspronkelijk was het de bedoeling dat deze tussen Amerikaanse en Oekraïense vertegenwoordigers zou plaatsvinden. Maar de setting is uitgebreid met meerdere Europese landen die senior officials sturen. Het hoofdonderwerp blijft de ontmoeting tussen de Amerikaanse gezant Steve Witkoff en Oekraïne, maar er worden ook zijbesprekingen gehouden met een bredere groep landen.
Verschillende Europese leiders hebben afgelopen vrijdag en zaterdag contact gehad met president Trump en plannen dat opnieuw te doen. Volgens bronnen was het gesprek tussen Keir Starmer en Trump ‘kort, maar productief’.
De invloed van Britse en Amerikaanse diplomaten
Jonathan Powell, adviseur voor nationale veiligheid in Groot-Brittannië, zal de bijeenkomst in Genève bijwonen. In de afgelopen negen maanden is hij een belangrijke Britse invloed geweest binnen de Amerikaanse regering en hij heeft een nauwe relatie met Witkoff, die verantwoordelijk is voor het 28-puntenplan. Toch lijkt de relatie tussen Powell en Witkoff niet zodanig sterk dat het VK vooraf werd ingelicht over de nieuwste vredesinitiatieven.
Een bron verklaarde dat de ‘plotselinge injectie’ van de Amerikanen in het vredesproces verrassend was. Het besluit om dat proces te versnellen lijkt met name het werk van vice-president JD Vance te zijn. Het territoriale voorstel dat nu wordt besproken, herinnert sterk aan een plan dat Vance al in de zomer van 2024 had ingediend, nog vóór de verkiezing van Trump.
De veranderende standpunten binnen de Amerikaanse politiek
Vance staat bekend om zijn sceptische houding ten aanzien van het belang van het Oekraïne-conflict. Hij leidde ook de aanvallen op president Zelenskyy tijdens een bijeenkomst in het Witte Huis in februari.
Dan Driscoll, de Amerikaanse secretaris van het leger, die betrokken is bij gesprekken met Oekraïne, is een goede vriend en bondgenoot van Vance, omdat ze allebei bij Yale hebben gestudeerd. Vance roept daarnaast op tot meer aandacht voor binnenlandse aangelegenheden, wat kan duiden op een strategie om de focus snel van Oekraïne af te halen en te richten op de thuissituatie.
De week die voor ligt
Wat kunnen we de komende dagen verwachten? Allereerst de belangrijke vergadering in Genève op zondag, die de toon en agenda zal bepalen voor de rest van de week. Vanuit Genève zal een coalitie van Europese landen bijeenkomen, gevolgd door een waarschijnlijk bezoek van Europese leiders aan Washington, mogelijk al op dinsdag.
Door woensdag begint de VS zich voor te bereiden op Thanksgiving, de grootste feestdag van het jaar. Het is onzeker of er vóór die tijd een formeel akkoord wordt gesloten, maar het is niet uitgesloten dat er tegen die tijd een memorandum van overeenstemming wordt ondertekend.
Deze boodschap zou het vertrouwen in het proces moeten versterken en Trump aansporen door te gaan met de onderhandelingen. Hij heeft aangegeven dat de deadline flexibel is en dat het voorgestelde plan met 28 punten niet het definitieve is.
Ondanks alles blijft het moment, voor Oekraïne en Europa, onheilspellend en gevaarlijk.
