De lange, doorlopende onderhandelingen
De nachtelijke sessie werd ondersteund door koffie die ongeveer om de twee uur werd geserveerd, zoutcrackers en traditionele Braziliaanse kaaspasteitjes. Toen de zon opkwam, maakten de onderhandelaars een eerste stap vooruit.
Op zondag 23 november 2025 om 20:07 uur GMT werd duidelijk dat de overvloedige inspanningen niet zonder moeilijkheden waren verlopen. Het was de confrontatie die niemand wilde, maar uiteindelijk wel de klimaatconferentie behoedde voor mislukking.
Toen de klok in Belem, Brazilië, de deadline van 18:00 uur op vrijdag overschreed, was een cruciaal onderwerp, dat op de één of andere manier het debat in dit jaar’s VN-klimaattoppen zou bepalen, nog niet opgelost. Het betrof vooral de discussie over fossiele brandstoffen, een onderwerp dat controverseler was dan ooit tevoren.
Na 28 COP-bijeenkomsten was het eindelijk gelukt om de woorden ‘fossiele brandstoffen’ in een akkoord te benoemen. In Dubai in 2023 hadden de landen toegezegd over te gaan op een ‘overgang weg van fossiele brandstoffen’. Deze toezegging, het zogenoemde ‘UAE-consensus’, werd destijds als een historische doorbraak beschouwd.
Ondanks die belofte heeft slechts een klein aantal landen sindsdien concrete stappen gezet. Twee jaar later, op COP30 in Brazilië, wisten minstens 80 landen de steun te verkrijgen voor een plan om daadwerkelijk de overgang te maken. Daarbij ging het vooral om de vraag ‘hoe’. Het was niet meer enkel een oproep, maar een concrete strategie.
De politieke tegenstellingen en de inzet voor verandering
De steun voor het plan kwam van zowel rijke Europese landen zoals het Verenigd Koninkrijk en Duitsland, die zelf slechts beperkt fossiele brandstoffen gebruiken, als van landen zoals Sierra Leone, waar nog steeds twee op de drie mensen geen toegang tot elektriciteit hebben, en Colombia, dat sterk afhankelijk is van kolen.
Het was echter te veel voor landen met een economie die zwaar leunt op fossiele brandstoffen, zoals Rusland en de Arabische onderhandelingsgroep. Een draft van het eindakkoord dat op vrijdag werd gepresenteerd, had alle drie eerdere voorstellen voor een fossiele brandstoffagenda verwijderd.
De Europese commissaris Wopke Hoekstra was furieus. Hij noemde het voorstel “zweverig” en benadrukte dat het sterk moest worden aangevuld. Hij waarschuwde dat zonder verdere details een mislukking onvermijdelijk was.
Colombia uitte hierop kritiek en stelde dat het voorstel niet de werkelijke problemen aanpakt. “We kunnen een tekst niet accepteren die niet ingaat op de echte problemen”, aldus milieuminister Irene Velez Torres.
Een zinderende bijeenkomst van ministers, gefrustreerd door het geluid van generatoren en regen uit de Amazon, leverde op dat moment niks op.
De doorbraak tijdens de lange nacht
De doorbraak kwam uiteindelijk tijdens een sessie die meer dan 12 uur duurde. Een bijeenkomst in de avond, boven in het conferentiecentrum, werd geleid door de Braziliaanse leider van de onderhandelingen, Andre Aranha Correa do Lago. Aanwezig waren ongeveer 80 vertegenwoordigers van verschillende groepen.
Onder de deelnemers bevond zich onder meer China, Saoedi-Arabië en India. Deze landen zetten al stappen om hun energiesystemen te transformeren, maar voelen zich niet vrij om onder druk gezet te worden door landen die al enorme welvaart dankzij hun fossiele revoluties hebben gecreëerd.
Daarnaast stonden landen zoals het Verenigd Koninkrijk, EU-delegaties, Latijns-Amerikaanse landen en kleine eilandstaten, die benadrukten dat het proces geloofwaardigheid verloor als ze niet sneller actie ondernamen tegen fossiele brandstoffen.
De gespannen sfeer was vooral te wijten aan de discussie over de urgentie van actie en de verdeling van verantwoordelijkheid. Het was een ‘semantisch’ debat, maar in essentie draaide het om de vraag: wie moet het voortouw nemen?
Het was in deze fase belangrijk dat het VK al snel flinke stappen had gezet in klimaatmaatregelen, omdat dat hun onderhandelingspositie verstevigde. Toch bleven de twee blokkades lijnrecht tegenover elkaar staan. COP-vergaderingen zijn altijd intens, maar de druk was groter dan ooit omdat sommigen overwegen de onderhandeling te verlaten.
Een anonieme diplomat merkte op dat de situatie “op een scherp mes balanceerde”.
Energy secretary Ed Miliband zei op zaterdag: “Ik heb veel nachten wakker gelegen, echt twijfelend of een akkoord haalbaar was. We overwegen zelfs om weg te lopen.”
De rol van koffie, crackers en de nachtelijke inspanningen
De nachtelijke inspanningen werden draaglijk gehouden door de voortdurend aangevoerde koffie, zoutcrackers en Braziliaanse kaaspasteitjes. Verschillende deelnemers vertelden dat er door de nacht heenpersonen bleven door onderhandelen, terwijl anderen uitgeput op de grond zaten of in slaap vielen.
Om de Venezuelaans-Pan-Amerikaanse locatie van de bijeenkomst te benadrukken, werd duidelijk dat Brazilia haar bezoekers onder meer het leven in een hete, vochtige omgeving liet ervaren: bijna dagelijks hoge temperaturen van 30°C, 80% luchtvochtigheid, en hevige buien die wegen onder water zetten en livelihoods bedreigen.
Het eerste licht en de voorlopige overeenkomst
Toen op zaterdagochtend het licht doorbrak, leek er een weg te komen. Aan het eind van de nacht, rond 6 uur ’s ochtends, bleven ministers en onderhandelaren nog steeds op zoek naar een vorm van taal waarin fossiele brandstoffen genoemd konden worden zonder het expliciet te uiten. Het eindakkoord was een compromis: het beloofde om het proces te ‘versnellen’, met verwijzing naar eerdere beslissingen zoals het UAE-consensus.
Ed Miliband stelde: “We hadden verwacht dat er een erkenning van de UAE-consensus zou komen. We verwachtten dat het niet zou lukken. Het zag ernaar uit dat er geen deal zou komen.
Maar vlak voor zeven uur ’s ochtends kwam er ruimte voor een akkoord, wat een doorbraak betekende.
Veel landen die de voortgang op klimaatbeleid willen voortzetten, waren bang dat een mislukking Trump’s plan om zich uit het proces terug te trekken, zou versterken. Dus accepteerden ze de compromis om fossiele brandstoffen buiten het formele proces te houden en een vrijwillig initiatief te starten.
De stemming na de ondertekening en de echte betekenis
Na de ondertekening was er enige opluchting, maar ook teleurstelling. De kamer reageerde met staand applaus, maar achter dat applaus schuilde vaak teleurstelling. Het COP-proces was niet zeer ambitieus, maar het hield in elk geval het proces bij elkaar in een wereld die verdeeld is.
De komst van geld voor ontwikkelingslanden, het beloven van meer geld voor bossen, en het streven naar een rechtvaardige overgang naar schone energie waren concrete punten die enige hoop boden. Desalniettemin kon de uiteindelijke overeenkomst niet worden beschouwd als een echt hoogtepunt van het COP-overleg. Het was meer een lijm die de bestaande hiaten bijeenhield, op een fragiele wereldwijde markt.
