Nieuwe inzichten in het kleurenpalet van onze planeet
Wanneer u aan onze planeet denkt vanuit de ruimte, ziet u vast die iconische, blauwe bol met wolkenkransen. Toch is dat beeld eigenlijk recenter dan we dachten. Volgens een studie uit Nature – gepubliceerd in 2025 – is het blauwe water van onze oceanen niet zo vanzelfsprekend als we altijd dachten. De kleur van de zee heeft in het verleden drastisch gewisseld, én volgens wetenschappers kan dat binnen afzienbare tijd opnieuw gebeuren.
Terug in de tijd: meer dan 4,5 miljard jaar geleden was de aarde net een andere wereld. Geen zuurstof, geen vissen, geen koralen – en het water? Alles behalve helderblauw. Door de extreme vulkanische activiteit, de overvloed aan metalen en het amper aanwezige zonlicht, kleurden de allereerste oceanen troebel en donker. Eigenlijk bijna niet voor te stellen als u deze zomer weer voor Scheveningen op het strand staat.
Van groene oceanen naar onze blauwe zeeën
De echte eyeopener: het kleurenspel van de zee draait niet enkel om licht en diepte. Het zit ‘m juist in de biologie en chemie. Onderzoek aan Nature laat zien dat onze oceanen tussen 3,8 en 1,8 miljard jaar terug overwegend groen waren. Het water zat toentertijd vol opgelost ijzer — mede afkomstig van vulkanische activiteiten en zeebodemgesteente. IJzer absorbeert blauw licht, waardoor groen de toon voerde.
De grote ommekeer startte zo’n 2,4 miljard jaar geleden met het ontstaan van de “Grote Oxygenatie”. Cyanobacteriën begonnen zuurstof te produceren, waardoor ijzer oxideerde en onoplosbaar werd. Het resultaat: het water werd helderder, blauw licht reflecteerde meer — en zo ontstond de blauwe oceaan zoals wij die kennen. Een fascinerende evolutie als u het mij vraagt.
Waarom de oceaan binnenkort paars (of rood) kan kleuren
Voordat u denkt dat paars een tikje overdreven klinkt: de eerste paarse tinten duiken inmiddels al op langs diverse kuststreken. De boosdoener? Zwavelbacteriën, die goed gedijen bij weinig zuurstof en veel zwavel. Deze micro-organismen produceren paarse pigmenten waarmee ze licht vangen om te overleven — precies het soort proces dat tot grootschalige kleurswitches kan leiden.
De zogenaamde ‘rode getijen’, veroorzaakt door bepaalde microalgen, zorgen trouwens al decennialang voor felrode zeeën op plekken als de Nederlandse Wadden of voor de kust van Zeeland. Nieuw onderzoek wijst erop dat wereldwijd ruim 56% van het oceaanwater in de afgelopen twintig jaar groener is geworden, vooral door toename van fytoplankton door opwarming.
Wat zegt het u? Een veranderende kleur is géén oppervlakkig fenomeen maar een duidelijke indicator van ingrijpende verstoringen in het mariene ecosysteem. Zo zet verzuring — onder meer door CO₂-uitstoot — de hele chemie op z’n kop en verandert de manier waarop licht het water doordringt. En zo verandert dus ook de kleur.
Sterker nog: plekken als het Japanse eiland Iwo Jima zijn inmiddels ware ‘levende laboratoria’ geworden. Hier kun je al met eigen ogen zien hoe de oceaan er over twintig, dertig jaar uit kan zien. Geen wonder eigenlijk dat landen als China hun zinnen hebben gezet op onderzeese expedities onder het Noordpoolijs — alles om de voortgang te snappen voordat de oceaanwereld, zoals we die kennen, voorgoed kantelt.
Meer dan uitstraling: kleur als spiegel van onze leefomgeving
Een volledig paarse oceaan klinkt misschien als sciencefiction, maar de wetenschap sluit zo’n scenario allerminst uit. Eerlijk is eerlijk — het is in de geschiedenis van de aarde al eerder gebeurd. En als er één les is uit het verleden: verandering ís de constante factor op onze planeet, ongeacht of wij mensen dat nu prettig vinden of niet.
Feitelijk zegt de kleur van het zeewater veel meer dan we realiseren. Het is een visueel alarmsignaal over de gezondheid van het klimaat, de biodiversiteit — en uiteindelijk van onze eigen toekomst. Of we massaal een paarse Noordzee zien rond 2050? Geen mens durft het met zekerheid te voorspellen. Maar als we het zover laten komen, weten we wél dat het een rechtstreeks gevolg is van ons eigen nalaten rond klimaat en milieu.
Mijn advies: kijk deze zomer eens met andere ogen naar zee. Die prachtige blauwe tint is allesbehalve vanzelfsprekend — en misschien nog maar tijdelijk.
