Deze vondst leest haast als het begin van een roman. In het zuiden van Moravië, in het huidige Tsjechië, ontdekten archeologen een bijzondere prehistorische begraafplaats in een oude vuursteenmijn. Hier zijn ruim zesduizend jaar geleden twee vrouwen, een pasgeboren baby en een hond samen begraven – een beeld dat, zelfs nu, voor kippenvel zorgt.
Een blik in de Tsjechische ondergrond: meer dan vuursteen
De bossen bij Krumlov spreken al eeuwen tot de verbeelding. vanaf de 19e eeuw zijn deze plekken bekend vanwege hun rijke vuursteenlagen — dat grauwe gesteente waarmee onze verre voorouders messen, schrabbers en pijlen maakten. Sinds de jaren ’90 graven onderzoekers geduldig in de inmiddels honderden oude mijngangen, ooit actief vanaf het Mesolithicum tot aan de IJzertijd.
Toch viel mijnschacht nummer 4 extra op. Volgens lokale onderzoekers lag hier iets speciaals verscholen – en dat klopte. Tussen de kleilagen werden twee menselijke skeletten gevonden, waarvan een vrouw een baby op haar borst droeg. Pal ernaast lag een hondenbotten — samen meer dan zes millennia onafgebroken begraven.
Uit DNA-onderzoek bleek: de vrouwen waren zussen. Hun leven? Alles behalve makkelijk. Beide geraamtes vertoonden sporen van zware ziekte en chronische ondervoeding. Sommige botbreuken waren nooit goed genezen. Was hun overlijdensplek toevallig, of hebben we hier te maken met een voorchristelijk ritueel? De theorieën lopen uiteen: van menselijk offer tot een ritueel bedoeld om het geluk van de mijn te bezegelen – of simpelweg een tragisch noodlot, ingegeven door de keiharde realiteit van het steentijdleven.
Dagelijks gevecht: tekenen van hard werken
De zussen waren ergens tussen de 30 en 40 jaar, en rond de 1,47 meter lang – opvallend klein, zelfs voor de prehistorie. Analyse wijst uit dat ze als kinderen kampen hadden met voedseltekort, hoewel ze als volwassenen redelijk toegang tot vlees hadden (voor de regio behoorlijk uitzonderlijk). De onderzoekers vermoeden dat dat komt door zwaar lichamelijk werk, waarschijnlijk direct in de mijn of bij het verwerken van vuursteen. Tja, zo’n leven laat z’n sporen na.
- Beide vrouwen bleken vanaf jonge leeftijd zwak en vaak ziek geweest.
- Op latere leeftijd aten ze meer vlees dan hun dorpsgenoten.
- Botten vertonen slijtage door fysiek zware arbeid — artrose, hernia’s en zelfs een nooit genezen armfractuur bij één van de zussen.
De combinatie van beschadigde wervels, spondylolysis en ‘ruige’ botgroei verraadt structurele overbelasting. Nog iets verrassends uit het DNA-rapport: één zus had hoogstwaarschijnlijk blauwe ogen, de ander hazelnoot- tot groen. Wie weet, kwamen die kleuren toen zelden voor in het oosten van Tsjechië.
Het mysterie van het kind — en de hond
De baby, keurig op de borst van een van de vrouwen gelegd, bleek niet haar biologische kind. En ook geen directe familie van de andere vrouw. Waarom het kind is meebegraven, blijft een raadsel. Was het toeval, ongeluk, familieband of had het te maken met een ritueel? De onderzoekers houden die vraag voorlopig open.
Ook de hond baart opzien. In neolithische dorpen kwamen huisdieren niet massaal voor; honden waren meestal werkmaten of bewakers. Samen begraven worden met mensen is echt zeldzaam — wellicht een aanwijzing van de sterke band tussen mens, dier en het leven rondom de oude mijn.
Zien met eigen ogen: reconstructies in het Moravisch Museum
Omdat we ons moeilijk een beeld kunnen vormen bij vrouwen uit de steentijd, liet het team forensisch realistische bustes maken van de zussen. Deze zijn nu te bewonderen in het Moravisch Museum in Brno. Een fascinerend bezoek, mocht u eens in de buurt zijn — tip: de Brno Burger bij lokale favoriet “Lokál U Caipla” is ideaal als lunch.
Deze vondst veranderde niet alleen lokaal onze kijk op het neolithicum, maar herinnert ons aan de veerkracht — en tragedies — van het menselijke bestaan. Zelfs zesduizend winters geleden, was familie onbreekbaar en het dagelijks leven allesbehalve simpel.
